در کلامالله از هر طرف صدا شنیده میشود، و تنعم و لذت حاصل از آن به مراتب گواراتر از لذت اکل و شرب است. در روایتی از امام صادق علیهالسلام درباره آیه «إِیاک نَعْبُدُ؛ تنها تو را میپرستیم» آمده است که فرمود: «لا زِلْتُ أُکررُها حَتی سَمِعْتُها مِنْ قائِلِها؛ پیوسته آن را تکرار میکردم، تا اینکه آن را از گویندهاش (حضرت حق) شنیدم».۱
خوردن و خوابیدن و پرداختن به بعضی شئون حیوانی، ما را از برخی حیوانات پایینتر آورده است. خداوند متعال میفرماید: «وَ أَوْحَی رَبک إِلَی النحْلِ؛ و پروردگارت به زنبور عسل وحی نمود».۲ خدا میداند که زنبور عسل چه کارهای عجیبی را میکند که ما انسانها با ادعای شرافت معلوم نیست بتوانیم انجام دهیم. حضرت رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم میفرماید: «حُببَ إِلَی مِنْ دُنْیاکمْ أَلنسِاءُ وَالطیبُ، وَجُعِلَ قُرةُ عَینی فِی الصلاةَ؛ از دنیای شما سه چیز مورد علاقه من است: عطر، زنان، ولی نور چشم من در نماز قرار داده شده است».۳
هرکدام از اینها محبوبیت و لذت تکوینی دارد، ولی لذتی که در نماز است، بیشتر از لذت آن دو است، اما چه کنیم که در ذائقه ما شور و تلخ است؛ لذا هر چه زودتر میخواهیم نماز را به آخر برسانیم و از آن فارغ شویم! بعضی از پروانهها و زنبورها نیز بوی خوش را طالبند، بهرهگرفتن از جنس مخالف هم مشترک بین حیوانات است، ولی این از مختصات و امتیازات انسان کامل است که از نماز لذت میبرد.