اهمیت و جایگاه نماز جعفر طیار
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله این نماز را به جناب جعفر ابن أبي طالب آموختند و فرمودند: می‌خواهی به تو هدیه‌ای دهم؟ همه گمان کردند که پیامبر به او طلا و نقره خواهد داد، اما پیامبر به او این نماز را یاد داد و فرمود: اگر آن را هر روز انجام دهی بهتر از دنیا و متعلقات آن است، و اگر بین دو روز یا بین دو هفته و یا بین دو ماه انجام دادی تمام گناهانت بخشیده خواهد شد. (كافی، ج٣، ص۴۶۵)
پرسش: جوانی است هر چه برای ازدواج اقدام می‌کند، موفق نمی‌شود، چه دستورالعملی می‌فرمایید؟
حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره: نماز جعفر؛ به ترتیب و با دعای زادالمعاد بخواند.
نماز حضرت جعفر طیار علیه‌السلام از جمله اعمالی است که در روایات اهل بیت علیهم‌السلام بسیار بر آن تأکید شده است. علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه درباره این نماز می‌نویسد:
«پس از نوافل یومیه، نمازی مانند این نماز به لحاظ سند و فراوانی ثواب نیست». (زادالمعاد، ص۳۲۰)
آیت الله بهجت قدس‌سره نیز این نماز را برای برآورده شدن بسیاری از حوائج، به ویژه رفع موانع ازدواج و اشتغال توصیه می‌کردند.
انجام این نماز در روز جمعه توصیه شده است، اما باید توجه داشت که خواندن آن به روز جمعه اختصاص ندارد. آیت الله بهجت قدس‌سره می‌فرمودند: «یکی از علل محرومیت ما این است که فکر می‌کنیم اذکار فقط برای وقت مخصوص شان است. … نماز جعفر طیار تنها برای شب و روز جمعه نیست.»
آثار و خواص
این نماز آثار و برکات فراوان دارد، و به طور کلی برای رفع حوائج توصیه شده است. در این بخش به مواردی اشاره می‌کنیم که آیت الله بهجت قدس‌سره به طور خاص به خواندن این نماز سفارش کرده اند.
- رفع موانع ازدواج
- رفع مشکلات مربوط به خانواده
- هدایت نزدیکان ناباب و بی نماز
- رهایی از آزار و اذیت جن
- رفع سردرگمی و همّ و غم
- یافتن منزل مناسب
- یافتن شغل مناسب
- یافتن گم شده
پرسش: یکی از بستگان ما امر ازدواجشان مشکلی پیدا کرده دعا بفرمایید.
حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره: خدا انشالله [مشکل او را حل کند]. خودشان دعا کنند. نماز جعفر را بخوانند به همان ترتیبی که در [کتاب] زاد المعاد است، و بعد از آن (بعد از نماز) در سجده حاجت‌شان را بخواهند و چون امر [مهمی] است [چرا که] هم دنیایی و هم آخرتی [است]، لذا در آن وقتی که دعای‌شان را در سجده [از خدا] می‌خواهند، مختصری چشمشان را تر کنند(کمی اشک بریزند).
سفارش به خواندن این نماز در سیره آیت الله بهجت محدود به موارد گفته شده نیست و می توان آن را برای رفع همه گرفتاری‌ها بجا آورد. ایشان بر خواندن این نماز به شیوه ذکر شده در کتاب زاد المعاد علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه سفارش می کردند و می‌فرمودند: «نماز جعفر طیار را به ترتیب و دعایی که در کتاب زادالمعاد آمده است بخوانید و پس از نماز و قرائت دعاها به سجده بروید و با چشم اشک آلود حاجتتان را بخواهید.»
نماز جعفر طیار چهار رکعت است که باید به صورت دو نماز دو رکعتی خوانده شود. بهتر است در رکعت اول بعد از حمد سوره زلزال و در رکعت دوم پس از حمد سوره عادیات و در رکعت سوم پس از حمد سوره نصر و در رکعت چهارم پس از حمد سوره توحید خوانده شود. در فواصل اعمال نماز تسبیحات اربعه «سُبْحَانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ لَا إِلٰـهَ إِلَّا اللهُ وَ اللهُ أَكْبَرُ»، به این روش تکرار می شود؛ در رکعت اول پس از قرائت حمد و سوره، پانزده بار تسبیحات اربعه، در رکوع ده بار، بعد از رکوع ده بار، در سجده اول ده بار، بعد از سجده اول ده بار، در سجده دوم ده بار، بعد از سجده دوم ده بار گفته می شود. در سایر رکعات نیز پس از سوره، به همین ترتیب عمل می‌شود، و در مجموع در این نماز سیصد بار ذکر تسبیحات اربعه گفته می‌شود. از این رو این نماز به نماز تسبیح نیز مشهور است.
بر اساس روایات می توان نماز جعفر طیار را به جای نوافل یومیه خواند و ثواب هر دو برای او ثابت است. همچنین در هنگام ضرورت و تنگی وقت می‌توان بین دو نماز فاصله انداخت و یا آن را بدون تسبیحات خواند و پس از نماز تسبیحات را بجا آورد. (زاد المعاد، ص٣٢۴)
در روایت از امام صادق علیه‌السلام آمده است که در سجده آخر نماز این دعا خوانده شود:
سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارَ، سُبْحَانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحَانَ مَنْ لَا يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إِلَّا لَهُ، سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَىٰ كُلَّ شَيْءٍ عِلْمُهُ، سُبْحَانَ ذِي الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحَانَ ذِي الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتَابِكَ وَ اسْمِكَ الْأَعْظَمِ، وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّةِ الَّتِي تَمَّتْ صِدْقًا وَ عَدْلًا، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ.
پاک و منزه است آن كه لباس عزت و وقار به بر دارد، پاک و منزه است آن كه به بزرگى مهر ورزد، و به آن گرامى باشد، پاک و منزه است آن كه پاكى جز براى او سزاوار نيست. پاک و منزه است آن كه دانشش هر چيز را بر شمارد، پاک و منزه است آن سرچشمۀ فضل و بخشش، پاک و منزه است آن داراى قدرت و كرم. خدايا از تو خواستارم به حق بندها و جایگاه هاى شكوه عرشت، و به حق نهايت مهرت كه در كتابت آوردى، و نام بزرگت و كلمات بى عيب ونقصت كه در راستى و عدالت بس كمال يافته اند، بر محمد و خاندانش درود فرست.
در روایت دیگری از امام صادق علیه‌السلام آمده است، که ایشان پس از نماز جعفر علیه‌السلام به اذکار و دعاهای زیر مشغول شدند. سپس فرمودند: «هرگاه حاجت ضروری داشتی نماز جعفر بخوان و [بعد از آن] این دعا را بخوان و حاجتت را از خدا بخواه که ان شاءالله برآورده می‌شود». (زاد المعاد، ص٣٢٣)
به اندازه یک نفَس هر کدام از این ذکرها را بگو:
یَا رَبِّ يَا رَبِّ …
يَا رَبَّاهْ يَا رَبَّاهْ …
رَبِّ رَبِّ …
يَا اللهُ يَا اللهُ …
[یَا حَيُّ یَا حَيُّ ...]
يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ …
و هفت مرتبه هر یک از این ذکرها را بگو:
يَا رَحْمَانُ
يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ
و سپس این دعا را بخوان:
اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِكَ، وَ أَنْطِقُ بِالثَّنَاءِ عَلَيْكَ، وَ أُمَجِّدُكَ وَ لَا غَايَةَ لِمَدْحِكَ، وَ أُثْنِي عَلَيْكَ وَ مَنْ يَبْلُغُ غَايَةَ ثَنَائِكَ وَ أَمَدَ مَجْدِكَ، وَ أَنَّىٰ لِخَلِيقَتِكَ كُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِكَ، وَ أَيَّ زَمَنٍ لَمْ تَكُنْ مَمْدُوحًا بِفَضْلِكَ، مَوْصُوفًا بِمَجْدِكَ، عَوَّادًا عَلَى الْمُذْنِبِينَ بِحِلْمِكَ، تَخَلَّفَ سُكَّانُ أَرْضِكَ عَنْ طَاعَتِكَ فَكُنْتَ عَلَيْهِمْ عَطُوفًا بِجُودِكَ، جَوَادًا بِفَضْلِكَ، عَوَّادًا بِكَرَمِكَ، يَا لَا إِلٰـهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ.
خدايا! سخنم را با ستايش تو آغاز می كنم، و گويا مى شوم با ثناى تو و تو را به بزرگى می ستايم، درحالی كه ستايشت را پايانى نيست. تو را ستایش مى گویم و كيست آن كه به نهايت ستایشت و بلنداى بزرگى ات برسد؟ آفريدگانت را چه رسد كه به شناخت ژرفاى عظمت تو دست يابد؟ چه زمانى بوده كه ستایش نشدی به فضلت و به عظمتت موصوف نبودى؟! كدامين زمان بوده كه پياپی از گنهكاران درنگذشته باشى با بردبارى خويش؟! ساكنان زمينت از فرمانبردارى تو سرپيچى كردند، ولى تو با کرمت با آنان مهربان بودی، با فضلت به آنان بخشيدی و با كرامتت، پى درپى به آنان رو كردى، اى كه معبودى جز تو نيست، که بخشنده داراى شوكت و كرامت هستی.
در کتاب زادالمعاد دعای دیگری بعد از این نماز ذکر شده است که آیت الله بهجت قدس‌سره همواره به خواندن آن توصیه می‌نمودند. این دعا چنین است:
سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ تَرَدَّىٰ بِهِ، سُبْحَانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحَانَ مَنْ لَا يَنْبَغِي التَّسْبِيحُ إِلَّا لَهُ جَلَّ جَلَالُهُ، سُبْحَانَ مَنْ أَحْصَىٰ كُلَّ شَيْءٍ بِعِلْمِهِ وَ خَلَقَهُ بِقُدْرَتِهِ، سُبْحَانَ ذِي الْمَنِّ وَ النِّعَمِ، سُبْحَانَ ذِي الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ. اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ، وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ كِتَابِكَ وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ، وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّاتِ الَّتِي تَمَّتْ صِدْقًا وَ عَدْلًا، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، وَ أَنْ تَجْمَعَ لِي خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ بَعْدَ عُمُرٍ طَوِيلٍ، اَللّٰهُمَّ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ، الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْيِي الْمُمِيتُ، الْبَدِيءُ الْبَدِيعُ، لَكَ الْكَرَمُ وَ لَكَ الْمَجْدُ، وَ لَكَ الْمَنُّ وَ لَكَ الْجُودُ، وَ لَكَ الْأَمْرُ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ، يَا وَاحِدُ يَا أَحَدُ، يَا صَمَدُ يَا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ، يَا أَهْلَ التَّقْوَىٰ وَ يَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا عَفُوُّ يَا غَفُورُ، يَا وَدُودُ يَا شَكُورُ، أَنْتَ أَبَرُّ بِي مِنْ أَبِي وَ أُمِّي، وَ أَرْحَمُ بِي مِنْ نَفْسِي وَ مِنَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ، يَا كَرِيمُ يَا جَوَادُ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ هَذِهِ الصَّلَاةَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِكَ، وَ طَلَبَ نَائِلِكَ وَ مَعْرُوفِكَ، وَ رَجَاءَ رِفْدِكَ وَ جَائِزَتِكَ، وَ عَظِيمَ عَفْوِكَ وَ قَدِيمَ غُفْرَانِكَ، اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْفَعْهَا فِي عِلِّيِّينَ، وَ تَقَبَّلْهَا مِنِّي، وَ اجْعَلْ نَائِلَكَ وَ مَعْرُوفَكَ وَ رَجَاءَ مَا أَرْجُو مِنْكَ فَكَاكَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ وَ مَا جَمَعْتَ مِنْ أَنْوَاعِ النَّعِيمِ، وَ مِنْ حُسْنِ الْحُورِ الْعِينِ، وَ اجْعَلْ جَائِزَتِي مِنْكَ الْعِتْقَ مِنَ النَّارِ وَ غُفْرَانَ ذُنُوبِي، وَ ذُنُوبِ وَالِدَيَّ وَ مَا وَلَدَا، وَ جَمِيعِ إِخْوَانِي وَ أَخَوَاتِيَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ، الْأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ، وَ أَنْ تَسْتَجِيبَ دُعَائِي وَ تَرْحَمَ صَرْخَتِي وَ نِدَائِي، وَ لَا تَرُدَّنِي خَائِبًا خَاسِرًا، وَ اقْلِبْنِي مُفْلِحًا مُنْجِحًا مَرْحُومًا، مُسْتَجَابًا دُعَائِي، مَغْفُورًا لِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ، قَدْ عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ، فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْكَ، يَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ، يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، يَا بَاسِطَ الْيَدَيْنِ بِالرَّحْمَةِ، يَا نَفَّاحًا بِالْخَيْرَاتِ، يَا مُعْطِيَ السُّؤْلَاتِ، يَا فَكَّاكَ الرِّقَابِ مِنَ النَّارِ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ فُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ أَعْطِنِي سُؤْلِي، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي، وَ ارْحَمْ صَرْخَتِي وَ تَضَرُّعِي وَ نِدَائِي، وَ اقْضِ لِي حَوَائِجِي كُلَّهَا لِدُنْيَايَ وَ آخِرَتِي وَ دِينِي، مَا ذَكَرْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَذْكُرْ، وَ اجْعَلْ لِي فِي ذَلِكَ الْخِيَرَةَ، وَ لَا تَرُدَّنِي خَائِبًا خَاسِرًا، وَ اقْلِبْنِي مُفْلِحًا مُنْجِحًا مُسْتَجَابًا لِي دُعَائِي، مَغْفُورًا لِي مَرْحُومًا يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ، يَا مُحَمَّدُ يَا أبَاالْقَاسِمِ يَا رَسُولَ اللهِ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، أَنَا عَبْدُكُمَا وَ مَوْلَاكُمَا، غَيْرُ مُسْتَنْكِفٍ وَ لَا مُسْتَكْبِرٍ، بَلْ خَاضِعٌ ذَلِيلٌ عَبْدٌ مُقِرٌّ، مُتَمَسِّكٌ بِحَبْلِكُمَا، مُعْتَصِمٌ مِنْ ذُنُوبِي بِوَلَايَتِكُمَا، أَتَقَرَّبُ إِلَى اللهِ تَعَالَىٰ بِكُمَا، وَ أَتَوَسَّلُ إِلَى اللهِ بِكُمَا، وَ أُقَدِّمُكُمَا بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي إِلَى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ، فَاشْفَعَا لِي فِي فَكَاكِ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَ غُفْرَانِ ذُنُوبِي، وَ إِجَابَةِ دُعَائِي، اَللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَقَبَّلْ دُعَائِي وَ اغْفِرْ لِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
منزه است آنکه پوشیده عزت را و ردا کرده آن را. منزه است آنکه لطف کرده با مجد و بدان کرامت نموده. منزه است آنکه تسبیح روا نیست جز برای او؛ جل جلاله. منزه است آنکه با علمش همه چیز را به شماره آورده و با قدرتش خلق کرده. منزه است صاحب منّت و نعمت ها. منزه است صاحب قدرت و کرامت . خدایا از تو می خواهم به جایگاه های عزت عرشت، و منتهای رحمت از کتابت، و به اسم اعظمت و کلمات تامّه ات که رسیده اند به کمال راستی و عدالت، که صلوات فرستی بر محمد و خاندان پاک و پاکیزۀ محمد، و می خواهم خیر دنیا و آخرت را برایم جمع نمایی پس از گذراندن عمری طولانی.
خداوندا تو زنده و پاینده و بلندمرتبه و عظیم و خالق و روزی دهنده و زنده کننده و میراننده و آغازکننده و پدیدآورندۀ هستی. تنها برای توست کرم و سربلندی و بخشندگی و سخاوت، و تنها برای توست [مقام] امر، حال آنکه خدای یکتایی که شریکی برای تو نیست. ای یکتای بی همتا، ای بی نیاز و ای آنکه نه می زاید و نه زاده شده و کسی هم کفو او نیست. ای اهل تقوا و ای اهل بخشش، ای مهربان ترین مهربانان. ای بسیار عفوکننده و ای بخشایشگر. و ای بامحبت و ای بسیار شکرگزار.
همانا تو از پدر و مادرم بر من نیکوکارتری و از خودم و تمام مردمان نسبت به من مهربان تری، ای کریم و ای سخاوتمند.خدایا همانا من این نماز را خواندم در طلب خشنودی تو و در طلب صله و نیکی تو و به امید عطا و جایزه و پاداش و گذشت عظیم و غفران قدیم تو. خداوندا پس درود بفرست بر محمد و آل محمد و نمازم را در [مقام] علیین بالا ببر و از من قبولش فرما و قرار ده عطا و معروفت را و امید به آن چه امید دارم از تو را؛ در آزادیم از آتش و رستگاری به بهشت و آن چه جمع کردی از انواع نعمت هایت و از حورالعین های نیکو. و قرار ده پاداشم از سوی خود را آزادی از آتش و آمرزش گناهانم و آمرزش گناهان پدر و مادرم و فرزندان آنها و گناهان همۀ برادارن و خواهران [ایمانی]مؤمن و مسلمانم، چه آنان که زنده اند و چه آنان که مرده اند. و پاداشم را استجابت دعایم و رحم بر شیون و ندایم قرار ده. و مرا مأیوس و خسران زده باز مگردان، بلکه باز گردان مرا رستگار و کامیاب و رحمت شده و دعایم را مستجاب و مرا آمرزیده قرار ده، ای مهربان ترین مهربانان، ای عظیم، ای عظیم، ای عظیم.
همانا گناهان بندۀ تو بزرگ شد، پس آمرزش از جانب تو، نیکوست. ای که نیکو گذشت می کنی، ای که گذشتت گسترده است، ای آنکه دو دست خود را گشوده ای به رحمت، ای بسیار عطاکنندۀ خیر، ای عطاکنندۀ درخواست ها، ای آزادکنندۀ گردن های بندگان از آتش، بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا از آتش برهان و درخواستم را عطا کن و دعایم را استجابت کن و بر ناله و شیون و ندایم رحم فرما و برآورده فرما همۀ حوائجم را برای دنیا و آخرت و دینم؛ هر آن چه یاد کردم و هرآنچه از یاد بردم. و در آن برایم خیر قرار ده و مرا بازمگردان بی بهره و مأیوس و خسران زده، بلکه مرا رستگار و کامیاب و مرحوم قرار ده، درحالی که دعایم استجابت شده و آمرزیده شده ام، مورد رحمت قرار گرفته ام ای مهربان ترین مهربانان. ای محمد، ای ابالقاسم،ای رسول خدا و ای امیرالمؤمنین! من بنده شما و دوست دار شما هستم و از شما سر باز نمی زنم و گردن کشی نمی کنم، بلکه خاضع و ذلیل و بنده و مقرّ به حق شما و چنگ زننده به ریسمان [ولایت] شما هستم و چنگ می زنم به دامن ولایت شما از گناهانم. به وسیلۀ شما به خداوند متعال تقرب می جویم و شما را وسیله قرار می دهم به سویِ خدا و شما را در حاجت هایم در پیشگاه خداوند متعال مقدم می دارم، پس شفاعتم کنید در آزادیم از آتش و آمرزش گناهانم و اجابت دعایم. خدایا، بر محمد و آلش درود فرست و دعایم را قبول کن و [از گناهانم] درگذر، ای مهربان ترین مهربانان.
آیت الله بهجت قدس‌سره می‌فرمود: «بعد از نماز و ادعیۀ آن به سجده بروید و با چشم گریان اگرچه با قطرۀ اشکی که چشم تَر شود اشک بریزید و حاجتتان را بخواهید».
برگرفته از کتاب بهجت‌الدعاء، ص٣۶١ و ص۴٢٩.
