در حال بارگیری...
به همت دبیرخانه کنگره العبد، نخستین همایش علمی از سلسله نشست‌های تخصصی با عنوان «حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منظومه فکری حضرت آیت‌الله بهجت (ره)» در روز پنجشنبه، ۲ اسفندماه ۱۴۰۳، از ساعت ٨:٣٠ الی ١٢ صبح در سالن همایش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با حضور فضلا، علما، پژوهشگران و علاقه‌مندان به اندیشه‌های حضرت آیت‌الله بهجت (ره) برگزار گردید.
این نشست که گامی مهم در راستای تحقق اهداف «کنگره العبد» و به منظور تبیین و تعمیق شناخت ابعاد شخصیتی و اندیشه‌های فقیه عارف، حضرت آیت‌الله‌العظمی بهجت (قدس سره) به‌ویژه در حوزه معارف مهدوی برگزار شد، با برنامه‌های متنوع علمی و فرهنگی، لحظات پرباری را برای حاضران رقم زد.
آغازگر این محفل نورانی، تلاوت آیات روح‌بخش کلام‌الله مجید توسط حجت الاسلام والمسلمین خورشیدی بود که با صوت دلنشین خود، فضای معنوی خاصی به همایش بخشیدند.
در ادامه، حجت الاسلام والمسلمین رفعتی دبیر کل کنگره العبد، به جایگاه سخنرانی دعوت شدند. ایشان ضمن تبریک ایام میلاد مسعود حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و گرامیداشت یاد و خاطره‌ی علمای بزرگ اسلام به ویژه امام خمینی (ره) و حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره)، هدف از برگزاری این نشست علمی را واکاوی و تبیین ابعاد گوناگون شخصیت جامع حضرت آیت الله بهجت (ره) در عرصه های علمی، عرفانی، اخلاقی و اعتقادی دانستند و ابراز امیدواری نمودند که این همایش، سرآغازی برای سلسله همایش‌های کنگره العبد باشد که در سال آتی برگزار خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین رفعتی در ابتدای سخنان خود، ضمن تقدیر از تمامی دست‌اندرکاران برگزاری همایش و خیر مقدم به اساتید، علما و فرهیختگان حاضر، به تشریح ایده شکل‌گیری کنگره العبد پرداختند و بیان داشتند که این ایده در سال ١٣٩۵ در دیدار با حضرت آیت الله اعرافی، مدیر محترم حوزه‌های علمیه مطرح و با تاکید ایشان بر برگزاری کنگره‌ای فاخر در شأن حضرت آیت الله بهجت (ره)، شورای سیاست‌گذاری کنگره تشکیل گردید و مسئولیت دبیری کنگره در سال 1396 به ایشان واگذار شد.
ایشان در ادامه به ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده توسط دبیرخانه کنگره العبد در سال‌های اخیر پرداختند و مهمترین این اقدامات را به شرح ذیل برشمردند:
حجت الاسلام والمسلمین رفعتی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به انتخاب موضوع «حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منظومه فکری حضرت آیت‌الله بهجت (ره)» برای اولین همایش، به جایگاه ویژه حضرت آیت الله بهجت (ره) در ارتباط با ساحت مقدس حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اشاره نمودند و ایشان را از جمله علمای برجسته‌ای دانستند که بیشترین ارتباط و تشرف را به محضر حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) داشته‌اند. ایشان به کتاب «حضرت حجت» و اذعان بسیاری از منتظران و متشرفین به درک مقامات معنوی و باطنی حضرت آیت الله بهجت (ره) اشاره و تاکید نمودند که بُعد سیر و سلوک و عرفان عملی ایشان، اگرچه مهم و شناخته شده است، اما ابعاد دیگر شخصیتی ایشان نیازمند تبیین و معرفی بیشتر است و کنگره العبد وظیفه دارد ابعاد مختلف شخصیتی ایشان را معرفی نماید.
دبیر کل کنگره العبد در ادامه به برخی از دیدگاه‌های خاص حضرت آیت الله بهجت (ره) در موضوع مهدویت، مانند فرج شخصی و حضور دائمی حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و عدم غیبت ایشان از دیدگان اولیاء الهی اشاره نمودند و تاکید کردند که بزرگداشت حضرت آیت الله بهجت (ره) باید از طریق تبیین و نشر اندیشه‌های ایشان صورت پذیرد تا نسل آینده بتواند از معارف ناب ایشان بهره‌مند گردد.
ایشان در پایان سخنان خود، ابراز امیدواری نمودند که این نشست علمی، پربار و مثمر ثمر بوده و زمینه را برای برگزاری کنگره‌های آتی و تحقق اهداف کنگره العبد فراهم سازد و از حضور و توجه علما، فضلا، دانشجویان و سایر فرهیختگان حاضر در همایش تقدیر و تشکر نمودند.
پس از سخنان دبیر کل کنگره، نوبت به ارائه مقالات علمی رسید که بخش اصلی و محتوایی نشست را تشکیل می‌داد. در این بخش، محققان و پژوهشگران برجسته به ارائه دستاوردهای پژوهشی خود در زمینه منظومه فکری حضرت آیت‌الله بهجت (ره) پیرامون حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرداختند:
حجت الاسلام والمسلمین عشریه از شاگردان آیت‌الله بهجت و رئیس دانشکده علوم قرآن دانشگاه معارف قم، با ارائه مقاله‌ای به تبیین دیدگاه حضرت آیت‌الله بهجت (ره) پیرامون محوریت «ترک معصیت» در سلوک الی الله پرداختند. ایشان با اشاره به این نکته که بسیاری به دنبال اسرار پنهان در سلوک حقیقی هستند، تاکید نمودند که تکه کلام و تاکید اصلی این عارف ربانی، همواره بر ترک معصیت استوار بوده است. حجت الاسلام والمسلمین عشریه، این اصل را دارای مبنای قرآنی دانستند و با استناد به آیات متعدد قرآن کریم که مملو از هشدارها و خط قرمزها در خصوص گناهان و عواقب آن است، بر اهمیت اجتناب از معاصی به عنوان اساس و پایه‌ی سلوک تاکید نمودند. ایشان با اشاره به خوف و هراس واقعی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) از عذاب الهی و جدایی از پروردگار، عذابی که از دیدگاه ایشان بالاترین و دردناک‌ترین نوع عذاب است، این فراق و جدایی از عالم اعلی و قطع ارتباط با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را نتیجه‌ی گناه دانستند. حجت الاسلام والمسلمین عشریه با ذکر خاطره‌ای از توصیه مرحوم بحاری همدانی به شاگرد خود برای خلوت ده دقیقه‌ای با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به منظور فتح باب سلوک، بر اهمیت ارتباط با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نقش گناه در ایجاد مانع در این مسیر تاکید نمودند. ایشان با استناد به روایتی از حضرت آیت‌الله بهجت (ره) مبنی بر اینکه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از دید ظالمان غایب است، ظلم و گناه را عامل اصلی جدایی و دوری انسان از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) معرفی کردند و ترک معصیت را راه رسیدن به اُنس و درک حضور ایشان دانستند. حجت الاسلام والمسلمین عشریه در پایان سخنان خود، با ذکر خاطره‌ای از آخرین حضور حضرت آیت‌الله بهجت (ره) در روضه هفتگی مسجد فاطمیه، توقف طولانی ایشان در هنگام خروج و خداحافظی با جمعیت را به عنوان نشانه‌ای از وداع و فراق ایشان از مسجد و مردم تعبیر نمودند.
دکتر حیدری چراتی دکترای تاریخ، در مقاله خود با عنوان «راه‌های خلاصی از فتنه‌ها و یا محدود کردن آسیب‌های آخرالزمان در زندگی مؤمنین از نگاه آیت‌الله بهجت (ره)» به بررسی چالش‌های دوره آخرالزمان و راه‌های مقابله با فتنه‌های آن از منظر حضرت آیت‌الله بهجت (ره) پرداختند. ایشان با اشاره به پیچیدگی و آشوب‌زده بودن آخرالزمان در آموزه‌های دینی، این دوره را آزمونی بزرگ برای مؤمنین دانستند و دغدغه عالمان دینی برای ارائه راهکار جهت کاهش آسیب‌ها را مورد توجه قرار دادند. دکتر حیدری چراتی با استناد به تاکیدات مکرر حضرت آیت‌الله بهجت (ره) بر انحراف و گمراهی اکثر مردم در آخرالزمان و جدی گرفتن خطر فتنه‌ها، اصول خودسازی معنوی، تقویت ارتباط با خداوند و پایبندی به شریعت را از جمله راهکارهای اساسی از دیدگاه ایشان برشمردند. ایشان همچنین انسجام اجتماعی و گسترش معنویت در جامعه را به عنوان عوامل کلیدی در کاهش آسیب‌های آخرالزمانی معرفی نمودند. دکتر حیدری چراتی در ادامه، تقوا، تزکیه نفس، توجه به نیایش و ذکر را به عنوان اصول خودسازی معنوی و تقویت اخلاق فردی و اجتماعی و ایجاد انسجام میان مؤمنین را به عنوان راهکارهای گسترش معنویت در جامعه از منظر آیت‌الله بهجت (ره) مطرح کردند. ایشان در پایان بر ضرورت بهره‌گیری از دیدگاه علمای برجسته به ویژه حضرت آیت‌الله بهجت (ره) برای مواجهه با چالش‌های معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی عصر حاضر تاکید نمودند و راهکارهای ارائه شده توسط ایشان را نقشه راهی روشن برای هدایت مؤمنان در دوره فتنه‌ها دانستند.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر از شاگردان آیت‌الله بهجت و دبیر کمیته علمی کنگره العبد، ضمن ارائه مقاله‌ای با موضوع «نگاه‌های تفسیری و تأویلی حضرت آیت الله العظمی آقای بهجت از محور قرآن و عترت در رابطه با حضرت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)» به بررسی دیدگاه‌های تفسیری و تأویلی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) در مورد حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با محوریت قرآن و عترت پرداختند. ایشان با اشاره به اهمیت ایمان به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منظومه فکری آیت‌الله بهجت (ره)، تاکید نمودند که ایمان به منجی، به عنوان یک وعده الهی، نه تنها در اسلام بلکه در تمامی ادیان الهی مطرح شده و قرآن کریم نیز به کرات بر آن تصریح دارد. حجت الاسلام والمسلمین رنجبر با استناد به آیات قرآنی همچون آیه 33 سوره توبه و آیه 105 سوره انبیاء، وعده الهی بر وراثت زمین توسط صالحان و غلبه دین حق بر تمامی ادیان را از جمله مصادیق این وعده برشمردند.
ایشان در ادامه سخنان خود، بر ایمان خاص شیعی به شخص حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تاکید نمودند و آن را متمایز از ایمان به منجی به صورت کلی دانستند. حجت الاسلام والمسلمین رنجبر با اشاره به ویژگی‌های مشخص حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در روایات شیعه از جمله نام، نسب، تاریخ تولد و غیبت، بر این نکته تاکید نمودند که ایمان شیعیان معطوف به شخصیتی معین و مشخص است نه صرفاً یک مفهوم کلی. ایشان با بیان دیدگاه خاص حضرت آیت‌الله بهجت (ره) در خصوص تمایز قائل شدن بین “غیبت” و “حضور” امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، تاکید کردند که از منظر ایشان، غیبت به معنای عدم ظهور است نه عدم حضور. به این معنا که امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اگرچه از دیدگان غایب هستند اما در عالم حضور داشته و شاهد و ناظر بر اعمال امت می‌باشند. این دیدگاه، بر خلاف تلقی رایج که غیبت را به معنای عدم حضور می‌داند، بر ارتباط مستمر امام با امت در دوران غیبت تاکید دارد.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر در بخش پایانی ارائه خود، اهمیت حفظ و ثبات ایمان در دوران غیبت را از منظر حضرت آیت‌الله بهجت (ره) مورد توجه قرار دادند. ایشان با اشاره به ذکر مشهور توصیه شده توسط آیت‌الله بهجت (ره) برای ثبات ایمان در دوران غیبت (یا الله یا رحمن یا رحیم، یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک)، بر این نکته تاکید نمودند که ایمان در این دوران در معرض خطر و تزلزل قرار دارد و مومنین باید برای حفظ آن به خداوند متعال پناه ببرند. ایشان با استناد به آیات پایانی سوره سجده و آیه ١۵٨ سوره انعام، خطر قساوت قلب و از دست دادن خشوع در دوران غیبت را به عنوان یکی از تهدیدات جدی برای ایمان مومنین برشمردند و بر ضرورت توجه به این خطر و تلاش برای حفظ نرمی و خشوع قلب در برابر ذکر خدا و یاد امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تاکید نمودند.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر در انتهای سخنان خود، با آرزوی توفیق استقامت ایمان برای همگان، به ابیاتی از شاعری به نام صبوحی اشاره نمودند که به زیبایی، طلب دیدار و بهانه‌های دوری از محبوب را به تصویر می‌کشد:
حجت الاسلام والمسلمین دکتر سوزنچی دکترای فلسفه و حکمت اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام،در ارائه مقاله خود با عنوان «مشاهده و فرج شخصی در عصر غیبت» به بررسی دیدگاه حضرت آیت‌الله بهجت (ره) پیرامون امکان مشاهده امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و فرج شخصی در دوران غیبت پرداختند. ایشان در ابتدای سخنان خود با تواضع و فروتنی، بر عدم نسبت و تخصص خود در موضوع سخنرانی تاکید نمودند، اما علاقه وافر به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و حضرت آیت‌الله بهجت (ره) را انگیزه اصلی خود برای حضور و ارائه مطلب عنوان کردند.
در ادامه، حجت الاسلام والمسلمین سوزنچی به بررسی روایات مربوط به نفی “ادعای مشاهده” در دوران غیبت کبری، به ویژه توقیع امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به علی بن محمد سمری پرداختند. ایشان ضمن اشاره به وجود این روایت و دلالت ظاهری آن بر نفی مشاهده، به بررسی سندی این حدیث و خدشه‌های وارد بر آن پرداخته و در عین حال، پذیرش اصحاب و علما از این روایت را دلیل بر اعتبار آن دانستند. با این وجود، ایشان به بررسی دقیق‌تر دلالت روایت پرداخته و با استناد به فرمایشات حضرت آیت‌الله بهجت (ره) و دیگر بزرگان، معتقد بودند که نفی “ادعای مشاهده” بیشتر ناظر به نفی “ادعای نیابت خاصه” و یا “ادعای مشاهده به منظور کسب منزلت و ریاست” است، نه نفی مطلق امکان مشاهده و ارتباط با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) برای همگان، به ویژه در راستای “فرج شخصی”. ایشان به تشویق فراوان حضرت آیت‌الله بهجت (ره) به دنبال “فرج شخصی” و ارتباط با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اشاره نموده و این امر را منافی با روایات نفی “ادعای مشاهده” ندانستند.حجت الاسلام والمسلمین سوزنچی در بخش پایانی سخنان خود، به روایات متعددی که دلالت بر امکان “مشاهده” و ارتباط با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در دوران غیبت کبری دارند اشاره نمودند. ایشان با استناد به روایاتی از کتب معتبر شیعه مانند کافی، غیبت نعمانی، غیبت شیخ طوسی و غیره، وجود افرادی خاص و برگزیده در دوران غیبت را که با حضرت در ارتباط بوده و از مکان ایشان اطلاع دارند، مورد تاکید قرار دادند. ایشان همچنین به ادعیه و زیاراتی که در آنها طلب “مشاهده” و دیدار امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وارد شده است، اشاره نموده و این موارد را قرائنی بر امکان و مطلوبیت “مشاهده” در دوران غیبت کبری دانستند. در نهایت، حجت الاسلام والمسلمین سوزنچی با جمع‌بندی مطالب، دیدگاه حضرت آیت‌الله بهجت (ره) را مبنی بر عدم تعارض بین روایات نفی “ادعای مشاهده” و امکان “مشاهده” برای افراد خاص و در راستای “فرج شخصی” تبیین و تقریر نمودند.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر توسلی‌خواه دکترای معارف اسلامی، در مقاله خود با موضوع «نگاه قرآنی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) به مباحث مهدویت» به بررسی و گونه‌شناسی نگاه قرآنی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) به مباحث مهدویت پرداختند. ایشان با تاکید بر اهمیت گونه‌شناسی نگاه به قرآن در مباحث مهدویت، به توجه به نیازهای جامعه، توجه دادن به مسائل اصلی مهدویت، پیوند انتظار با عمل و ایجاد امید و آرامش به عنوان ویژگی‌های بارز نگاه قرآنی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) اشاره نمودند. حجت الاسلام والمسلمین دکتر توسلی خواه معتقدند که نگاه حضرت آیت‌الله بهجت (ره) به مباحث مهدویت، با توجه به نیازهای روز جامعه و با رویکردی عملگرایانه و امیدبخش، ارائه شده است. ایشان با اشاره به مباحث هفت‌گانه‌ای که خداوند در قرآن در اختیار انسان قرار داده است، بر اهمیت بهره‌گیری از قرآن کریم برای شناخت و درک بهتر مباحث مهدویت از منظر حضرت آیت‌الله بهجت (ره) تاکید نمودند و کلام ایشان را موجب ایجاد امید، آرامش و حس حضور در منتظران و علاقه‌مندان به معارف مهدوی دانستند.
در بخش پایانی نشست، آیت‌الله نجم‌الدین طبسی به عنوان سخنران ویژه مراسم به ایراد سخنرانی پرداختند. ایشان با بیانات شیوا و عالمانه خود به [گزیده و عصاره سخنرانی آیت‌الله طبسی در این بخش قرار گیرد]. سخنان ارزشمند آیت‌الله طبسی که بر جنبه‌های مختلف اندیشه مهدوی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) متمرکز بود، مورد استقبال و توجه ویژه حاضران قرار گرفت.
در مجموع، نخستین همایش علمی از سلسله نشست‌های تخصصی کنگره العبد با موضوع «حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در منظومه فکری حضرت آیت‌الله بهجت (ره)» با ارائه مباحث علمی ارزشمند و حضور پرشور فرهیختگان، به عنوان نقطه‌ی عطفی در راستای تبیین و گسترش اندیشه‌های مهدوی حضرت آیت‌الله بهجت (ره) به ثبت رسید و نویدبخش برگزاری کنگره‌ای فاخر و پربار در آینده‌ای نزدیک می‌باشد.
گزارش تصویری مراسم
