«إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرينَ فيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكيمٍ»، شب قدر به اراده خداوند از علوم و اسراری است که جز بندگان خاص و خالص خداوند، از آن آگاهی ندارند. در میان روایات رسیده از پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امامان علیهمالسلام نیز شب معینی بهعنوان شب قدر معرفی نشده است؛ چه روایاتی که از طریق اهلسنت و چه از طریق شیعه نقل شده است. ازاینرو علمای عامل در طول تاریخ به دنبال یافتن این شب بزرگ بودهاند. اما در میان آنان سیدبنطاووس قدسسره، در کتاب اقبالالاعمال خود، بهروشنی به تبیین این موضوع پرداخته است. این عالم بزرگ به مطالبی اشاره میکند که چراغ راهی برای سالکان تا به این زمان است.
ازآنجاکه عارف و مرجع بزرگ حضرت آیتاللهالعظمی بهجت قدسسره، مکرر فرموده بودند که «اَنسب از کتاب اقبال نمیشناسم» و مکرر به عظمت این عالم اشاره داشتند، در ادامه خلاصهای از مطالب سیدبنطاووس قدسسره، از کتاب اقبالالاعمال را تقدیم مینماییم:
جستوجوی شب قدر یکی از امور مهم برای خردمندان است؛ زیرا از دیدگاه عقل و نقل مانعی از جستوجو و شناخت آن و دست یافتن به سعادتهایی که در آن نهفته است، وجود ندارد.
***
چه چیز مانع از این است که انسان از راههای مورد سپاس [خداوند متعال]، در شبهای یاد شده در پیدا کردن شب قدر اهتمام ورزد و چه عذری در کوتاهی در این امر ضروری دارد؟! اگر خداوند متعال اجازه نمیداد که این شب با جستوجو شناخته شود، قطعاً روایات صادره از معصومین علیهمالسلام در استحباب جستوجو و پیدا کردن آن وارد نمیشد. از آن جمله روایات زیر است: «وقتی ماه رمضان فرارسید در هر شب هزار بار سوره «انا انزلناه فی لیلة القدر» را بخوان و وقتی شب بیستوسوم شد، دل خود را استوار دار و گوشهایت را برای شنیدن امور عجیبی که میبینی، باز کن».
***
درهرحال احادیث در لزوم بزرگداشت این سه شب فرد، یعنی شب نوزدهم، بیستویکم و بیستوسوم، آشکار است. من پیش از این میپنداشتم که تعظیم این سه شب فقط برای آن است که احتمال دارد یکی از این سه شب، شب قدر باشد، ولی بعد در برخی از روایات دیدم که در هر کدام از این سه شب اسرار الهی نهفته و فوایدی برای بندگان اندوخته شده است. از جمله در باب صوم کتاب کافی آمده است که امام صادق علیهالسلام فرمود: «در شب نوزدهم امور مقدر میشود و در شب بیستویکم استوار میگردد و در شب بیستوسوم امضا میشود».
***
ازآنجاکه احادیثی در رابطه با نشانههای شب قدر نقل شده است و نیز درک شب قدر عقلا امکان دارد، گوشهای از روایات مربوط به این باب را بیان میکنیم:
از امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام درباره نشانه شب قدر پرسیده شد. فرمود: «نشانه شب قدر این است که باد آن خوشبو است و اگر در زمان سرد باشد، گرم و اگر در زمان گرم باشد، خنک و خوشبو میگردد».
امام صادق علیهالسلام از جد بزرگوارش نقل میکند که فرمود: «شب قدر شبی روشن و نورانی است، نه گرم و نه سرد است، و ستارگانش مانند خورشید درخشان هستند».
***
خداوند جلجلاله میتواند شب قدر را به هر کس که میخواهد و به هر صورت که مشیتش به آن تعلق گیرد و به هر وسیلهای که اراده کند بشناساند. بنابراین در شناساندن شب قدر وجود نشانههای یاد شده، لازم و ضروری نیست. ازاینرو از خداوند مهربان و خبیر و لطیف، کشف افزون را بخواه؛ چراکه به قطع و یقین برخی از افراد را درک کردهام که هر سال بهصورت یقینی شب قدر را درک میکنند.
و این رحمتی است که من از پروردگار جهانیان دریافتهام، و البته این رحمت، از رحمت خداوند جلجلاله در شناساندن ذات مقدس و صفات پاک خود و شناخت سرور پیامبران و اهلبیت پاک و برگزیدهاش برتر نیست.