روح عبادات، ولایت‌ ولی‌الله

روح عبادات، ولایت‌ الله است و ولایت ولى ‌الله هم ولایت‌ الله است. ما با ائمۀ اثناعشر و انبیا و اوصیا کار نداریم، الّا اینکه خدا با این‌ها کار دارد. دوستى خدا با دوستى این‌هاست و امر خدا وقتی امتثال۱ مى‌شود که امر این‌ها امتثال بشود؛ چون خدا اطاعت این‌ها را واجب کرده است.٢
بلکه اگر انسان، مؤمن را لِإیمانه(به‌‌سبب ایمانش) دشمن داشته باشد، مثل این است که انبیا و اوصیا را دشمن داشته است؛ البته لِإیمانه!٣
برعکس در طرف عفو [و بخشش خدا] ظاهراً این قید «لِإیمانه» مطرح نیست [و فقط همین محبت کافی است]؛ چون در روایات دارد «اِسْتَزَدْتُهُ فَزَادَ لِی المُحِبِّین ثُمّ اسْتَزَدْتُهُ فَزَادَ لِى مُحِبّی المُحِبّین»۴ (از او زیاده طلبیدم، پس برایم محبین را نیز افزود؛ دوباره زیاده طلبیدم، پس برایم دوست‌دار محبین را نیز افزود). اگر محبی ‌المحبین(دوستدارِ دوستداران اهل‌بیت علیهم‌السلام)، لکونهم محبین باشد، این‌ها هم از محبین هستند دیگر. نه! محبی المحبین [هستم] به‌واسطۀ اینکه مثلاً [این محب] به من احسانی کرده است؛ بنابراین من او را دوست دارم.۵ و [چون] درواقع، و نفس‌الامر، او دوست خدا بود، از سعۀ(گستردگی و وسعت) رحمت خدا و لطف خدا به خود آن اصل۶ این ‌‌محبی ‌المحبین همین‌طور تا آخر [در این سلسلۀ عفو و بخشش قرار می‌گیرند]. «أحِبَّ أحِبّائَهُم وَ إنْ کَانُوا فَاسِقِینَ».٧

• ۱. به‌جاآوردن فرمان، اطاعت.
• ٢. امام‌باقر علیه‌السلام: «ذِرْوَةُ الْأَمْرِ وَ سَنَامُهُ وَ مِفْتَاحُهُ وَ بَابُ الْأَشْيَاءِ وَ رِضَا الرَّحْمنِ تَبَارَكَ‌ وَ تَعَالَى الطَّاعَةُ لِلْإِمَامِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ مَنْ تَوَلَّى فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً؛ قلۀ رفیع امر [دین] و بالاترین مراتب آن و کلید آن و باب ورود به هر چیزی و خشنودی خداوند رحمان‌ تبارک‌وتعالی، اطاعت از امام است؛ [اطاعتی] پس از شناخت او [است]. خداوند تبارک‌وتعالی‌ می‌فرماید: کسی که از رسول اطاعت کند، در حقیقت از خدا اطاعت کرده و هرکه روی گرداند، ما تو (پیامبر اکرم) را نگهبان [و مسئول کار] آنان نفرستادیم»؛ کافی، ج‌۱، ص۱۸۵؛ برای اطلاع بیشتر نک: کافی، بَابُ فَرْضِ طَاعَةِ الْأَئِمَّةِ علیهم‌السلام (باب وجوب اطاعت از ائمه علیهم‌السلام ).
• ٣. یعنی قید «لِإیمانه» (به‌خاطر ایمان آن فرد) در طرف دشمنی لحاظ می‌شود و تنها اگر آن فرد، با مؤمن به‌خاطر ایمانش دشمنی کند، مؤاخذه می‌شود و گویی همۀ انبیا و اوصیا را دشمن داشته است؛ اما در طرف دوستی این قید نیست و همین‌که فردی، مؤمنی را دوست داشت، ولو اینکه به‌خاطر مؤمن‌بودن او نباشد، رحمت و بخشش خدا شامل حال او خواهد شد.
• ۴. رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله: «یا عَلِیُّ، إِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ یجْعَلَكَ مَعِی فِی الْجَنَّةِ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یزِیدَنِی فَزَادَنِی ذُرِّیتَكَ وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یزِیدَنِی فَزَادَنِی زَوْجَتَكَ وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یزِیدَنِی فَزَادَنِی مُحِبِّیكَ فَزَادَنِی مِنْ غَیرِ أَنْ أَسْتَزِیدَهُ مُحِبِّی مُحِبِّیكَ‌. فَفَرِحَ بِذَلِكَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی‌ طَالِبٍ علیه‌السلام ثُمَّ قَالَ‌: بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی مُحِبُّ مُحِبِّی‌؟ قَالَ‌: نَعَم يَا عَلِيُّ‌‌؛ یا علی، من از خدا خواستم تو را در بهشت همراه من قرار دهد، پس چنین کرد. و از او خواستم بر آن بیفزاید، پس ذریۀ تو را نیز افزود. و دوباره زیادتر طلبیدم، پس همسرت را نیز افزود. باز زیادتر طلبیدم، دوست‌داران تو را نیز افزود. و بدون آنکه بیش از این را طلب کنم، دوست‌دارانِ دوست‌داران تو را نیز افزود. پس امیرالمؤمنین علیه‌السلام از شنیدن این مطلب خوشحال شد و عرضه داشت: پدر و مادرم به فدایت‌، دوست‌داران دوست‌دارانم را نیز افزود؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله فرمود: آری»؛ بحارالانوار، ج۷، ص۳۳۳ و نیز نک: تفسیر فرات کوفی، ص۴۱۱؛ عیون‌اخبارالرضاعلیه‌السلام، ج۲، ص۴۷؛ امالی طوسی، ج۱، ص۲۹۳؛ ارشادالقلوب، ج۲، ص۲۵۸؛ بحارالانوار، ج۲۷، ص۷۹؛ ج۳۵، ص۵۲؛ ج۴۰، ص۷۸.
• ۵. یعنی اگر کسی که محبین اهل‌بیت علیهم‌السلام را دوست دارد، به‌دلیل محبت آن‌ها به اهل‌بیت علیهم‌السلام، آن‌ها را دوست داشته باشد، خود او هم از دوستداران اهل‌بیت علیهم‌السلام است و اضافه‌ کردن محبی ‌المحبین در روایت معنایی نخواهد داشت؛ بلکه منظور این است که این شخص به‌دلیل دیگری غیر از محبت اهل‌بیت علیهم‌السلام، آن محبین را دوست دارد؛ مثلاً به این دلیل که آن محبین، به او لطف و احسانی کرده‌اند.
• ۶. منظور اولین کسی است که در این سلسله باید دوست داشته شود که در این روایت وجود مقدس امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.
• ٧. امام‌ رضا علیه‌السلام: «كُنْ مُحِبّاً لِآلِ مُحَمَّدٍ صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله وَ إِنْ كُنْت‌ فَاسِقاً وَ مُحِبّاً لِمُحِبِّیهِمْ وَ إِنْ كَانُوا فاسِقِین‌؛ دوستدار اهل‌بیت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله باش، حتی اگر فاسق باشی و دوست‌دار دوست‌داران آن‌ها باش‌، حتی اگر فاسق باشند»؛ دعوات راوندی، ص۲۸؛ بحارالانوار، ج۶۶، ص۲۵۳.