«۸۸۰» ۱. بنا بر احتیاط حکم تخییر بین قصر و اتمام به قسمتهای اصلی و قدیمی مسجد الحرام و مسجد النبی صلیاللهعلیهوآله اختصاص دارد و احوط قصر است. این حکم مربوط به نماز است و در روزه جاری نمیشود.
«۸۸۱» ۲. اگر کسی در مکه معظمه یا مدینه منوّره قصد ده روز نماید، باید نماز را در این دو مسجد نیز تمام بخواند.
«۸۸۲» ۳. افرادی که هنگام نماز جماعت در مسجد الحرام و مسجد النبی صلیاللهعلیهوآله هستند باید به گونهای عمل نمایند که موجب وهن برای مؤمنین نباشد و با قصد فرادی و عمل به وظیفه منفرد میتوانند در جماعت حضور یابند و اگر امکان رعایت شرایط نماز منفرد نبود، میتوانند در جماعت حضور یابند ولی باید نماز را اعاده مینمایند.
«۸۸۳» ۴. در مواردی که نماز در مکه معظمه تمام است، در عرفات و مشعر و منی نیز تمام است.
«۸۸۴» ۵. برقرار نمودن نماز جماعت در هتل اگر موجب مفسدهای نباشد، مانعی ندارد.
«۸۸۵» ۶. سجده بر سنگ فرشهای مسجد الحرام و مسجد النبی صلیاللهعلیهوآله، صحیح است.
«۸۸۶» ۷. سجده کردن بر فرش در موارد ناچاری و ضرورت تقیه در حین عمل جائز است بلکه در این حال سجده کردن بر مهر و کاغذ و امثال آن در مساجد مکه معظمه و مدینه منوّره اگر سبب انگشت نما شدن و وهن به مؤمنین باشد، جائز نیست لکن اگر میتواند در جای دیگر یا وقت دیگر عمل را بدون تقیه انجام دهد بنا بر احوط آن را انتخاب کند.
«۸۸۷» ۱. افرادی که در مکه معظمه یا مدینه منوّره ده روز یا بیشتر میمانند، قصد ده روز مینمایند و میزان تحقق ده روز است و ابتدای روز از اذان صبح روز اول آغاز میگردد و تا غروب روز دهم ده روز کامل میگردد؛ و شب اول و شب آخر دخالتی ندارد مگر در تلفیق یعنی اگر مثلا وقت اذان ظهر روز اول ماه وارد شد، تا وقت اذان ظهر روز یازدهم ده روز وی کامل میگردد.
«۸۸۸» ۲. افرادی که میخواهند قصد ده روز نمایند خروج آنها از محل اقامت تا کمتر از مسافت شرعی مانعی ندارد ولی باید صدق کند که بیشتر روز در محل اقامت باشند؛ بنابراین پس خروج از مکه معظمه برای افرادی که قصد ده روز مینمایند بهسوی عرفات و مشعر و منی که در روز و شب در آنجا هستند و به طور متعارف جزء مقصود به اقامت نیست باید بعد از تمام شدن ده روز در مکه معظمه به آنجا بروند و چون اکنون به مسافت شرعیه نمیرسد نماز آنها در رفت و برگشت همه جا تمام است؛ و هم چنین است صورت انصراف از ده روز ماندن پس از استقرار حکم اقامت به خواندن یک نماز چهار رکعتی و سپس رفتن به کمتر از مسافت شرعیه.
«۸۸۹» احکام خاصّ مسجد الحرام و مسجد النبی بنابر احوط به قسمتهای قدیمی و اصلی اختصاص دارد و قسمتهای توسعه یافته در حکم دیگر مساجد است.
۱. بقاء بر میت دارای صور مختلفی به شرح ذیل است:
«۸۹۰» الف. اگر مرجع میت از مرجع حی اعلم باشد، باید در مسایلی که به فتوای وی عمل کرده، باقی باشد و در مسایلی که به فتوای وی عمل نکرده به مرجع حی اعلم مراجعه نماید.
«۸۹۱» ب. اگر مرجع حی از میت اعلم باشد، باید در تمامی مسایل به مرجع حی، عدول نماید.
«۸۹۲» ج. اگر اعلمیت هیچ کدام معلوم نشد، عدول به حی اعلم جایز است.
«۸۹۳» ۲. کسی که با شرایط ذکر شده بر تقلید میت باقی میماند چون با فتوای حی اعلم باقی میماند پس در حقیقت مقلّد حی اعلم است و در مسایل جدید و آن چه به فتوای مرجع میت عمل نکرده، به حی اعلم رجوع میکند؛ پس افرادی که در زمان حیات مرجع میت به حج یا عمره مشرف نشدهاند باید به حی اعلم رجوع نمایند.
«۸۹۴» ۳. جایی که مرجع تقلید فتوی نداده و احتیاط واجب نموده، مقلّد میتواند به فتوای فالاعلم رجوع نماید.
«۸۹۵» ۱. متعلق خمس هفت مورد است ولی آن چه بیشتر محل ابتلا است ما زاد بر مئونه و احتیاجات سال است.
«۸۹۶» ۲. به خانه مناسب شأن و ماشینی که بدان احتیاج دارد و نیز کلیه لوازم که برای زندگی بدانها نیاز دارد و سرمایهای که با آن زندگی خودش را اداره میکند خمس تعلق نمیگیرد.
«۸۹۷» ۳. به پولی که برای تهیه زندگی مانند خانه و امثال آن باید پس انداز شود و بدون پس انداز نمیتواند آنها را تهیه نماید، خمس تعلق نمیگیرد.
«۸۹۸» ۴. به پولی که از درآمد سال برای حج و عمره واریز میشود، خمس تعلق نمیگیرد ولی اگر بعد از گذشت سال آن را پس بگیرد یا مثلًا فیش آن را بفروشد، باید خمس آن را پرداخت نماید.
«۸۹۹» ۵. کسی که برای عمره ثبت نام نموده در صورتی که فیش آن را بفروشد و به حج تبدیل نماید، خمس ندارد.
«۹۰۰» ۶. کسی که میخواهد به حج برود، باید دیون شرعی خودش را بپردازد و اگر بدون پرداخت دیون شرعی به حج برود معصیت رده است ولی به صحت حج وی لطمه نمیزند البته اگر با پرداخت دیون به اندازه هزینه حج برای او نمیماند مستطیع نبوده و حج وی حَجة الاسلام نخواهد بود.
«۹۰۱» ۷. اگر کسی که برای حج مستحبی یا عمره ثبت نام نموده فوت نماید، باید ورثه خمس آن پول را بپردازند، چون با موت وی کشف میشود که در واقع آن پول زائد بر مئونه بوده است.
«۹۰۲» ۸. اگر کسی برای انجام حج اجیر شود به این نحو که مثلًا مال الاجاره را شش ماه بعد از حج بگیرد، آن پول از درآمد سال وصول محسوب میگردد.
«۹۰۳» ۹. اگر کسی بدون پس انداز نمیتواند به حج یا عمره یا عتبات و امثال آن، مشرّف شود، به پولی که بدین منظور پس انداز مینماید، خمس تعلق نمیگیرد.
«۹۰۴» برداشتن خاک و سنگ از مسجد الحرام و صفا و مروه (با فرض امکان) جایز نیست؛ و در غیر این امکنه نیز اگر برداشتن موجب مفسده باشد، جایز نیست.
«۹۰۵» ۱. اگر بدن و لباس و امثال آن، پاک باشد تا یقین به نجس شدن آنها حاصل نشده پاک محسوب میشوند و هر مکانی تا یقین یا اطمینان به نجاست آن ندارد پاک محسوب میشود.
«۹۰۶» ۲. اگر چیزی نجس بوده تا یقین یا اطمینان به تطهیر آن نداشته باشد، حکم نجاست بر آن مترتب میشود.
«۹۰۷» ۳. اگر خونی غیر از دماء ثلاثه، کمتر از درهم در بدن یا لباس نمازگزار باشد، به صحت نماز ضرر نمیزند ولی در طواف باید از بنا بر احوط از آن هم اجتناب شود.
«۹۰۸» ۱. در موارد ذیل غسل، استحباب دارد:
الف. غسل برای احرام، طواف عمره و حج، وقوف به عرفات، وقوف در مشعر، برای ذبح و حلق.
ب. روز عید قربان.
ج. برای زیارت پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله و دیگر معصومین علیهمالسلام.
د. برای داخل شدن به مسجد الحرام و مسجد النبی ۶.
«۹۰۹» ۲. به وسیله یک غسل میتوان نیت چند غسل نمود چه واجب و چه مستحب.
«۹۱۰» ۳. کسی که نتواند غسلهای ذکر شده را بهجا آورد، اکتفای به تیمّم برای درک صواب مشکل و احوط آن است که اگر خواست تیمم نماید به قصد رجا و احتمال مطلوبیت بهجا آورد.