«۲۵۰» جهت مُحرم شدن، مکانهای مشخصی در شرع، تعیین شده است و باید احرام عمره تمتع، از یکی از آنها واقع گردد و این مکانها «میقات» نامیده میشوند.
مکان مُحرم شدن با توجه به اختلاف راههایی که حجاج از آنها به طرف مکه معظّمه میروند، یکی از این پنج میقات است:
«۲۵۱» مسجد شجره در نزدیکی مدینه واقع شده است و آن میقات کسانی است که بخواهند از راه مدینه به حج بروند؛ پس آن دسته از اهل ایران که به صورت «مدینه قبل» از مدینه به مکه مشرّف میشوند، میقات آنها مسجد شجره است.
«۲۵۲» ۱. افرادی که از راه مدینه به مکه مشرّف میشوند هر چند میقات دیگری به نام «جُحْفه» در سر راه آنان باشد، لکن نمیتوانند در حال عبور از ذو الحلیفه بدون عذر احرام را تا جحفه به تأخیر اندازند.
«۲۵۳» ۲. تأخیر احرام از مسجد شجره تا جحفه در وقت ضرورت، جائز است و جواز احرام با این فرض از مسجد شجره و انجام دادن کار ضروری و سپس کفّاره دادن، محل تامل است، پس احتیاط ترک نشود.
«۲۵۴» ۱. در صورتی که ممکن باشد، احرام میباید در داخل مسجد، صورت گیرد؛ و در حالت عادی، مُحرم شدن در بیرون مسجد یا محاذات آن، کافی نیست.
«۲۵۵» ۲. احرام در مسجد شجره، احتیاطاً باید در مکان مسجد قدیم و اصلی صورت گیرد و در صورتی که قسمت اصلی و قدیمی معلوم نشود، میتوانند نذر احرام کنند و مُحرم شوند یا به ظن اکتفا نمایند.
«۲۵۶» اگر در شرایطی امکان ورود به مسجد نباشد، احرام بستن از محاذات کافی است یعنی از طرف راست یا چپ مسجد قدیم.
«۲۵۷» بانوانی که به دلیل عادت ماهیانه (حیض) نمیتوانند داخل مسجد شجره توقّف نمایند، احرام آنها به یکی از گونههای ذیل، صورت میپذیرد:
«۲۵۸» ۱. این که با نذر مُحرم شوند، یعنی نذر نمایند که قبل از مسجد مُحرم شوند و احرام آنها صحیح است.
«۲۵۹» ۲. اگر بتوانند بدون توقف از دربی وارد مسجد شوند و از درب دیگر خارج شوند و در محلّ اصلی مُحرم شوند، احرام آنها صحیح است.
«۲۶۰» ۳. اگر نتوانند داخل مسجد شجره شوند، در خارج مسجد در محاذات آن مُحرم میشوند و بنا بر احتیاط در جحفه یا محاذی آن، احرام را تجدید مینمایند؛ ولی اگر به علّت خواب یا فراموشی، تجدید احرام نکنند در صورتی که نمیتوانند به میقات برگردند، همان احرام اول کافی است.
توضیح: زنانی که عذر آنها استحاضه است، میتوانند در داخل مسجد توقف نموده و مُحرم شوند ولی نفاس مثل حیض است.
«۲۶۱» وادی عقیق، میقات اهل عراق و نجد و نیز میقات هر کسی است که از آنجا عبور میکند و به حج میرود. این میقات دارای سه قسمت است: 1 «سلخ» 2 «غمره» 3 «ذات عرق».
«۲۶۲» «جحفه» میقات اهل شام و مصر و مغرب و کسانی که از آنجا عبور مینمایند، میباشد. افرادی که به عنوان «مدینه بعد» از ایران به جدّه میروند، از آنجا به جحفه رفته و مُحرم میگردند.
میقات در جحفه، خصوص مسجد نیست و از هر جای آن میتوان مُحرم شد.
«۲۶۳» «یلملم» نام کوهی است و میقات اهل یمن و هر کسی است که از آنجا عبور مینماید.
«۲۶۴» «قرن المنازل»، میقات اهل طائف و دیگر افرادی است که از آنجا عبور مینمایند.
«۲۶۵» ۱. افرادی که در مسیر رفتن به حج، از خود میقات عبور نمینمایند ولی از محاذات آن میگذرند، باید از محاذات اولین و نزدیکترین میقات، مُحرم شوند
محاذات با میقات اگر خود شخص یقین یا اطمینان داشته باشد یا از پرسیدن اهل محلّ برایش گمان و مظنّه حاصل شود. کافی است.
«۲۶۶» ۲. اگر از هیچ راهی نتوانست علم یا اطمینان یا گمان به محاذات پیدا نماید، جواز احرام از اوّلین جایی که احتمالِ محاذات میدهد و تجدید آن در نزدیکترین میقات به مکه، محتمل است و بنا بر احتیاط اگر میتواند باید به میقات برود یا به جایی که محاذات به گونه مذکور در مسأله قبل برایش معلوم شود.
«۲۶۷» افرادی که در حج از میقات یا محاذی آن عبور نمیکنند، مکان احرام آنها یکی از محلهای زیر است:
۱. مکه مکرّمه، محلّ احرام اهل مکه و نیز مکان احرام برای حج تمتّع است.
۲. منزل خود شخص، محل احرام برای کسی است که منزل او از میقات به مکه نزدیکتر باشد.
«۲۶۸» ۱. گذشتن از میقات بدون احرام جایز نیست ولی مقدّم نمودن آن بر میقات به وسیله نذر جائز است؛ یعنی هر کسی میتواند نذر نماید که جلوتر مُحرم شود در این صورت اگر نذر او مطلق جلوتر مُحرم شدن باشد، در هر جا که خواست میتواند مُحرم شود و اگر نذر نموده باشد از مکان خاصی مُحرم شود، از همان مکان مُحرم میشود و نیاز به تجدید ندارد و حتی اگر با احرام نذری از میقات هم عبور نکند مانعی ندارد.
«۲۶۹» ۲. چنانکه کسی که نذر نموده از میقات جلوتر مُحرم شود، به نذر خود عمل نکند، اگر چه کفّاره عمل نکردن به نذر بر او ثابت میشود ولی احرام او در میقات صحیح است.
«۲۷۰» ۳. کسی که جلوتر از میقات مُحرم میشود، باید از محرّمات احرام دوری نماید.
«۲۷۱» ۱. برای تشخیص مکان دقیق میقات بنا بر احوط و اقوی، تحصیل علم لازم است؛ و اگر علم ممکن نباشد، اکتفا به گمانی که از پرسیدن اهل اطلاع به این اماکن حاصل شود، بعید نیست
«۲۷۲» ۲. اگر به هیچ وجه برای او علم و اطمینان یا گمان حاصل نشود، میتواند با نذر جلوتر از میقات مُحرم شود.
«۲۷۳» اگر کسی به خاطر عُذری، مانند بیماری یا فراموشی، یا ندانستن مسأله یا میقات در صورتی که ندانستن از روی تقصیر نباشد بدون احرام از میقات عبور نماید، یا بعد از عبور از میقات بفهمد احرامش باطل بوده چند صورت دارد:
«۲۷۴» ۱. اگر بتواند به میقات برگردد، واجب است برگردد و از آنجا مُحرم شود.
«۲۷۵» ۲. اگر نتواند به میقات برگردد:
الف. اگر به محدوده حرم نرسیده باشد، از همان جا مُحرم شود.
ب. و اگر به محدوده حرم رسیده باشد، چنانچه بتواند از حرم خارج شود، باید خارج شود و مُحرم شود؛ و در این دو صورت بنا بر احتیاط واجب، هر قدر میتواند به نحوی که حج از او فوت نمیشود از حرم فاصله بگیرد.
و اگر نتواند از حرم خارج شود، از همان جایی که هست مُحرم میشود، هر چند وارد مکه شده باشد.
«۲۷۶» تذکر: خانمی که حائض بوده و مسأله را نمیدانسته و بدون احرام از میقات عبور نموده بر طبق مسأله بالا عمل مینماید.
«۲۷۷» هر گاه کسی عمداً بدون عذرِ موجّه از میقات بدون احرام عبور نماید و برگشتن به میقات برایش ممکن نباشد بنا بر احتیاط باید به وظیفه شخصی که با عذر احرام را ترک نموده ـ که در مسأله ۲۷۳ به بعد بیان شد ـ عمل نماید، و سپس قضا کند.
«۲۷۸» اگر از روی عذر مثل ندانستن مسأله یا فراموشی، عمره را بدون احرام بهجا آورد، بعضی از فقها فرمودهاند: «عمره وی صحیح است»، ولی این فرمایش، خالی از تامّل نیست و احوط بطلان آن است.
«۲۷۹» افرادی که در میقات مُحرم شدهاند، اگر خواسته باشند میتوانند به ما قبل میقات بازگردند و بعد از مدتی برای انجام دادن اعمال به مکه بروند، ولی باید از محرّمات احرام دوری نمایند؛ پس افرادی که در مسجد شجره مُحرم میشوند میتوانند به هر دلیلی به مدینه منوّره مراجعت و سپس به مکه مکرّمه مشرّف شوند.
«۲۸۰» کسی که میخواهد مُحرم شود، لازم نیست که طهارت از حدث داشته باشد، یعنی اگر جُنب یا حائض یا مستحاضه یا نفساء باشد یا وضو نداشته باشد، احرام او صحیح است؛ و اگر بدن او پاک هم نباشد، ضرری به صحّت احرام وارد نمیکند، و حکم پاک بودن لباس احرام خواهد آمد.
«۲۸۱» ۱. کسی که برای عمره مُحرم شده است، باید با انجام اعمال آن از احرام خارج شود تا بتواند برای عمره تمتع مُحرم شود؛ در این فرض اگر ممکن باشد باید برای احرام عمره تمتع به میقات بازگردد.
«۲۸۲» ۲. اگر کسی بدون این که از احرام خارج شود، عمداً یا سهواً مجدداً مُحرم شود، احرام دوّم لغو و بی اثر است.