در حال بارگیری...
«٨۵۴» نمازگزار باید در هر رکعت از نمازهای واجب و مستحب، بعد از رکوع دو سجده کند و سجده آن است که پیشانی و تمام کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارند.
«٨۵۵» بنابر احتیاط مقدار پیشانی که به زمین گذاشته می‌شود، نباید کمتر از مقدار پهنای یک ناخن باشد، گرچه کفایتِ مطلق گذاشتن پیشانی روی زمین بدون تعیین مقدار، خالی از وجه نیست، و در صورت رعایت احتیاط در مقدار سجده‌گاه، یعنی پهنای یک ناخن، احوط اتصال این مقدار از زمین است به همدیگر؛ پس سجود بر دانه‌های تسبیح متعارف خلاف احتیاط است.
«٨۵۶» دو سجده روی هم یک رکن است که اگر کسی در نماز واجب عمداً یا از روی فراموشی هر دو را ترک کند، یا دو سجده دیگر به آنها اضافه نماید، نمازش باطل است.
«٨۵٧» اگر عمداً یک سجده کم یا زیاد کند، نماز باطل می‌شود، و اگر سهواً یک سجده کم کند، حکم آن بعداً گفته خواهد شد.
«٨۵٨» اگر پیشانی را عمداً یا سهواً بر زمین نگذارد، سجده نکرده است، اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد. ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهای دیگر را به زمین نرساند، یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است.
«٨۵٩» کفایت هر ذکری که در سجده بگوید، خالی از وجه نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه «سُبحانَ اللّه» یا یک مرتبه «سُبحانَ رَبِّی الأعْلی وَ بِحَمْدِه» بگوید و مستحب است «سبحان ربّی الأعلی و بحمده» را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید.
«٨۶٠» در سجود باید به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد. و اگر نتوانست به اندازه ذکر واجب آرامش بدن داشته باشد، اصل وجوب ذکر ساقط نمی‌شود، و اگر به‌هیچ‌وجه بدنش آرام نمی‌گیرد، احوط این است که نماز دیگری هم بخواند و سجده آن را با اشاره انجام دهد و منظور از آرامش بدن، توقف و مکث بین سر گذاشتن و برداشتن است.
«٨۶١» اگر پیش از آنکه پیشانی به زمین برسد و بدن آرام بگیرد، عمداً ذکر سجده را بگوید، یا پیش از تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل است.
«٨۶٢» اگر پیش از آنکه پیشانی به زمین برسد و بدن آرام گیرد، سهواً ذکر سجده را بگوید و پیش از آنکه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده باید دوباره در حال آرام بودن، ذکر را بگوید.
«٨۶٣» اگر بعد از آنکه سر از سجده برداشت، بفهمد که پیش از آرام گرفتن بدن ذکر را گفته یا پیش از آنکه ذکر سجده تمام شود سر برداشته، نمازش صحیح است.
«٨۶۴» موقعی که ذکر سجده را می‌گوید باید تمام هفت عضو روی زمین باشند و از زمین برداشته نشوند، ولی موقعی که مشغول گفتن ذکر نیست، اگر غیر پیشانی جاهای دیگر را از زمین بردارد و دوباره بگذارد اشکال ندارد.
«٨۶۵» اگر پیش از تمام شدن ذکر سجده سهواً پیشانی را از زمین بردارد، نمی‌تواند دوباره به زمین بگذارد و باید آن را یک سجده حساب کند. ولی اگر جاهای دیگر را سهواً از زمین بردارد، باید دو مرتبه به زمین بگذارد و ذکر را بگوید.
«٨۶۶» بعد از تمام شدن ذکر سجده اول باید بنشیند تا بدن آرام بگیرد و بعد به سجده رود.
«٨۶٧» جای پیشانی نمازگزار از محل ایستادن او در قیام و محل دو انگشت بزرگ پا در موقع سجده به اندازه یک خشت که چهار انگشت بسته است، باید بلندتر نباشد و احتیاط در این است که پایین‌تر از چهار انگشت بسته هم نباشد.
«٨۶٨» در زمین سراشیب که سراشیبی آن درست معلوم نیست، باید جای پیشانی نماز گزار از جای انگشت‌های پا بیش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد و بنابر احتیاط باید پایین‌تر نیز نباشد.
«٨۶٩» اگر پیشانی را سهواً به چیزی بگذارد که از جای انگشت‌های پا و سر زانوهای او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه بلندی آن به‌قدری است که نمی‌گویند در حال سجده است، می‌تواند سر را بردارد و به چیزی که بلندی آن به اندازه چهار انگشت بسته یا کمتر است بگذارد، و می‌تواند سر را کم‌کم بکشد تا به روی آنچه به اندازه چهار انگشت یا کمتر است برسد؛ و اگر بلندی آن به‌قدری است که می‌گویند در حال سجده است احتیاط واجب آن است که پیشانی را از روی آن بکشد تا به روی چیزی که بلندی آن به اندازه چهار انگشت بسته یا کمتر است برسد، و اگر کشیدن پیشانی ممکن نیست، بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
«٨٧٠» باید بین پیشانی و آنچه بر آن سجده می‌کند چیزی نباشد؛ پس اگر مُهر به‌قدری چرک باشد که پیشانی به خود مُهر نرسد، سجده باطل است، ولی اگر مثلاً رنگ مُهر تغییر کرده باشد اشکال ندارد.
«٨٧١» در سجده باید تمام کف دست را بر زمین بگذارد، ولی در حال ناچاری پشت دست هم مانعی ندارد. و اگر پشت دست ممکن نباشد، باید مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند، باید تا آرنج هر جا را که می‌تواند بر زمین بگذارد و اگر آن هم ممکن نیست، گذاشتن بازو کافی است.
«٨٧٢» در سجده باید سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمین بگذارد و اگر روی انگشت بزرگ پا یعنی طرف ناخن و یا پشت آن را هم به زمین بگذارد کافی بودنش خالی از وجه نیست، ولی خلاف احتیاط است. و اگر فقط انگشت‌های دیگر پا، یا روی پا را به زمین بگذارد، یا به‌واسطه بلند بودن ناخن، سر شست به زمین نرسد نماز باطل است.
«٨٧٣» کسی که مقداری از شست پایش بریده، باید بقیه آن را به زمین بگذارد، و اگر چیزی از آن نمانده، یا اگر مانده خیلی کوتاه است، باید بقیه انگشتان را بگذارد و اگر هیچ انگشت ندارد، باید هرمقداری از پا باقی مانده به زمین بگذارد.
«٨٧۴» مُهر یا چیز دیگری که بر آن سجده می‌کند، باید پاک باشد، ولی اگر مثلاً مُهر را روی فرش نجس بگذارد، یا یک طرف مُهر نجس باشد و پیشانی را به طرف پاک آن بگذارد، اشکال ندارد.
«٨٧۵» کسی که فراموش کرده که موضع سجده او نجس بوده و یا نمی‌دانسته و بعد از نماز فهمیده، در صورتی که قصد قربت داشته، نمازش صحیح است، و اگر در بین نماز فهمید، اگر در حال سجده است پیشانی را از موضع نجس کم‌کم بکشد تا به موضع پاک برسد و اگر بعد از سجده فهمید، سجده‌های گذشته صحیح است.
«٨٧۶» اگر محل سجده منحصر در نجس شد، سقوط شرطیت طهارت خالی از وجه نیست؛ و اگر امر دائر است که به محل نجس سجده کند یا بر لباس پاک، تخییر خالی از وجه نیست و در صورتی که امید برطرف شدن عذر را دارد، احوط تأخیر نماز برای آخر وقت است.
«٨٧٧» اگر موضعی که پیشانی بر آن گذاشته می‌شود نجس باشد و حالت سرایت هم نداشته باشد، ولی قسمتی از آن، به مقداری که برای سجده لازم است، پاک باشد، سجده بر آن کفایت می‌کند.
«٨٧٨» اگر در روی پیشانی دمل و مانند آن باشد، چنانچه ممکن است باید با جای سالم پیشانی سجده کند و اگر ممکن نیست باید زمین را گود کند و دمل را در گودال و جای سالم را به مقداری که برای سجده کافی باشد بر زمین بگذارد.
«٨٧٩» اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را گرفته باشد، باید به یکی از دو طرف پیشانی سجده کند و احتیاط در این است که اگر طرف راست ممکن است آن را بر طرف چپ پیشانی مقدم بدارد و اگر ممکن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نیست باید با سر اشاره کند و اگر آن هم نشد با بستن و باز کردن چشم‌ها سجده را انجام دهد.
«٨٨٠» کسی که نمی‌تواند پیشانی رابه زمین برساند باید به‌قدری که می‌تواند خم شود و مُهر یا چیز دیگری را که سجده بر آن صحیح است، روی چیز بلندی گذاشته و طوری پیشانی را بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است، ولی باید بنابر احتیاط کف دست‌ها و زانوها و انگشتان پا را به‌طور معمول به زمین بگذارد.
«٨٨١» کسی که هیچ نمی‌تواند خم شود، برای سجده باید سر را به قصد سجده خم کند و برای برخاستن از سجده، سر را بلند کند و اگر این هم ممکن نشد، به قصد سجده چشم را می‌بندد و به قصد برخاستن، چشم را باز می‌کند و لازم نیست در این صورت بقیه اعضا، یعنی کف دست و زانو و انگشت بزرگ پا روی زمین باشد، گرچه این کار در صورت امکان موافق احتیاط است.
«٨٨٢» اگر پیشانی بی‌اختیار از جای سجده بلند شود، چنانچه در موقع سجده استقرار پیدا کرده بود و حالا می‌تواند خود را نگه دارد و به سجده برنگردد، باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد، و این یک سجده حساب می‌شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی‌اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم یک سجده حساب می‌شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. و اگر استقرار پیدا نکرده بود، حتی اگر می‌تواند خود را نگه دارد، باید به سجده برگردد و روی هم یک سجده حساب می‌شود و باید ذکر را بگوید، و اگر سجده اول است یک سجده دیگر به‌جا آورد.
«٨٨٣» اگر روی چیزی که بدن روی آن آرام نمی‌گیرد سجده کند، باطل است، ولی روی تشک یا چیز دیگری که بعد از سر گذاشتن و مقداری پایین رفتن آرام می‌گیرد، سجده اشکال ندارد.
«٨٨۴» در رکعت اول و سوم که تشهد ندارد، مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشاء، اگر بعد از سجده دوم بدون آنکه مقداری بنشیند برای رکعت بعد برخیزد، بنابر اظهر نمازش صحیح است، ولی بنابر احتیاط مستحب بعد از سجده دوم باید قدری بی‌حرکت نشسته و بعد برخیزد.
«٨٨۵» مستحب است تکبیر گفتن در موقع رفتن به سجده و بعد از سر برداشتن از آن، و مستحب است در حال تکبیر دست‌ها را بلند کند؛ و برای مرد مستحب است در موقع سجده رفتن، دست‌ها را زودتر از زانوها بر زمین بگذارد و در موقع بلند شدن برای قیام، زانوها را زودتر از دست‌ها از زمین بردارد و زن در حال رفتن به سجده، اول زانوها را به زمین می‌گذارد، بعد دست‌ها را، و مستحب است در حال سجده بینی نیز به خاک و یا هر چه سجده بر آن جایز است گذاشته شود و بین دو سجده دعاهایی که وارد شده بخواند، مثل استغفار و مانند آن و مستحب است در بین دو سجده به حال تورّک بنشیند (یعنی بر ران چپ بنشیند و قدم راست را بر کف قدم چپ بگذارد) و بر روی دو پا نشستن مکروه است، و برای زن مستحب است نشستن بر نشیمنگاه و بالا آوردن زانوها و چسباندن ران‌ها به یکدیگر، و همچنین مستحب است نمازگزار در وقت بلند شدن برای ایستادن بگوید: «بِحَولِ اللّه وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقعُدْ».
