بعد از فوت میرزای بزرگ از آقا سید علی یزدی رحمه‌الله پرسیدند: اعلم کیست؟ گفت: «هر ... !»١ از این کلام معلوم می‌شود که مقصودش خودش بوده است؛ زیرا ایشان بعد از میرزا خود را اعلم می‌دانست؛ با این همه علم و فضل و مقامات علمی، مرجعیت را ترک کردند....

مطالعه احوال علما نظیر مطالعه کتاب اخلاق معتبر است؛ احوال کسانی که واقعاً عملشان جهت الگوگرفتن و پیروی از آنها دیدنی است، از جمله کسانی که هم در عملیات متوغل و متعمق بوده‌اند، و هم در اخلاق عجیب بوده‌اند. مرحوم فاضل اردکانی، که حالات او کتابی پر منفعت در اخلاق است؛ ایشان عمداً زیر بار مرجعیت نرفتند ...

قضاوت‌ها و حکومت‌ها ممکن است موارد خطایی داشته باشد که قابل جبران نباشد. آقایی نقل می‌کرد که آقای بروجردی رحمه‌الله می‌فرمود: زمانی که متصدی مرجعیت، تدریس، فتوا، نماز جماعت و رسیدگی به امور مردم و حوزه نبودم، آخرتم خوب یا خوب‌تر بود، ولی وقتی به قم آمدم، آخرتم خوب نشد، و یا به خوبی آنجا نبود. در محض...

قبل از رسیدن آقا سید عبدالهادی شیرازی رحمه‌الله به مرجعیت، در حضور ایشان سخن از قحطی و گرانی شد، فرمود: «لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض؛ گنجینه‌های آسمان‌ها و زمین از آن خداست».١ به چیزی غیر از توکل و یاد خدا برای انسان آرامش حاصل نمی‌شود، و چیزی غیر از اعراض از یاد خدا و غفلت، زندگی را تل...

مردم این زمانه مرجعی را می‌خواهند که به او وجوهات بدهند و دست او را ببوسند، به شرط اینکه تابع و مطیع آنها باشد، نه متبوع و مطاع! کفار، علمای شیعه را به‌عنوان مُحلّل می‌خواهند تا از طریق نفوذ و قدرت آنها به قدرت برسند؛ لذا همین که قدرت به آنها منتقل شد، دیگر با مراجع کاری ندارند. حاضرند به آنها احترا...

شخصی نقل می‌کرد: آقایی که از علما بود و مرحوم میرزای نائینی هم گویا دستور می‌فرمود به پای منبرش بروند، گفته بود: به‌به! عجب عطر و رایحه طیبه‌ای از این علما استشمام می‌شود، ولی نمی‌دانم چرا وقتی به ایران می‌روند، عطرشان را با خود نمی‌برند؟!...

وقتی احوال علمای سلف را ملاحظه می‌کنیم، خیلی از وضع و حال خود خَجِل می‌شویم؛ زیرا می‌بینیم آنان با سن و سال کمتر به مقاماتی رسیدند که قابل بیان نیست. علت عمده آن این است که آنها در مقام علم و عمل فوق‌العاده بودند. کجا رفتند آن فوق‌العاده‌ها که یکی از آنها هم پیدا نمی‌شود؟!...

یکی از علما که در کربلا در میان طایفه امامیه شاخص و اعلم علمای شیعه بود، ولی با آن همه مقامات، از ریاست و مرجعیت دوری می‌کرد! در اواخر عمرش احساس کرده بود که نسیانی بر او عارض شده؛ لذا به بعض مراجعین خود دستور فرموده بود: به دیگری رجوع کنید. بعضی از همسایه‌های ایشان می‌شنیدند که تا چند سال مقلدین می...

یکی از علمای بزرگ، بعضی از شاگردانش را جمع کرد و فرمود: من به شما اعتقاد داشتم، ولی از این عقیده‌ام برگشته‌ام یا ممکن است برگردم، زیرا مدتی است که استحضارم در مسایل کم شده است، پس چرا نمی‌نویسید و به مردم اطلاع نمی‌دهید که به دیگری رجوع کنند. و استفتائات هم‌چنان مانده است، گویا مراجعاتش مستمر بوده ا...

در نظر مردم عوام، علما و فقها به کار خود مشغول‌اند، و یا نعوذبالله بی‌کارند؛ زیرا نه نیزه می‌زنند، و نه شمشیر در راه خدا می‌کِشند، و نه دشمن خدا را می‌کُشند! آیا آن شمشیرهایی که مجاهدان در راه خدا می‌زنند، برای نماز است، یا نماز برای شمشیر؟! آن شمشیر زدن‌ها «لاِءَنْ یعْبَدَ الله‏ُ»؛ (برای اینکه خدا ...