«١٠٠» خون انسان و هر حیوانی که خون جهنده دارد ـ یعنی حیوانی که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن می‌کند ـ نجس است، پس خون حیوانی که مانند ماهی و پشه خون جهنده ندارد، پاک می‌باشد.

«١٠١» اگر حیوان حلال‌گوشت را به دستوری که در شرع معین شده بکشند و خون آن به مقدار معمول بیرون آید، خونی که در بدنش می‌ماند پاک است؛ ولی اگر به علت نفس کشیدن یا به‌واسطه اینکه سر حیوان در جای بلندی بوده خون به بدن حیوان برگردد، آن خون نجس است و همچنین چیزی که با آن خون ملاقات کند آن هم نجس است.

«١٠٢» از خونی که در تخم مرغ می‌باشد، بنابر احتیاط باید اجتناب کرد، ولی اگر خون در زرده باشد سفیده پاک است و اگر در سفیده باشد زرده پاک است.

«١٠٣» خونی که هنگام دوشیدن شیر دیده می‌شود نجس است و شیر را نجس می‌کند.

«١٠۴» خونی که از لای دندان‌ها می‌آید، اگر به‌واسطه مخلوط شدن با آب دهان از بین برود پاک است.

«١٠۵» خونی که به‌واسطه کوبیده شدن، زیر ناخن یا زیر پوست می‌میرد، اگر طوری شود که دیگر به آن خون نگویند پاک است، و اگر به آن خون بگویند نجس است. و در صورتی که ناخن یا پوست سوراخ شود، اگر مشقت ندارد باید برای وضو و غسل، خون را بیرون آورند و اگرمشقت دارد باید اطراف آن را به‌طوری‌که نجاست زیاد نشود، بشویند و پارچه یا چیزی مثل پارچه بر آن بگذارند و رویش دستِ تر بکشند، همان طوری که وضو یا غسل جبیره‌ای می‌نمایند.

«١٠۶» اگر انسان نداند که زیر پوست، خون مرده یا گوشت به‌واسطه کوبیده شدن به آن حالت درآمده، پاک است.

«١٠٧» اگر موقع جوشیدن غذا ذره‌ای خون در آن بیفتد، تمام غذا و ظرف آن نجس می‌شود؛ و جوشیدن و حرارت و آتش، پاک‌کننده آن نیست.

«١٠٨» زردابه‌ای که درحال بهبودی زخم در اطراف آن پیدا می‌شود، اگر معلوم نباشد که با خون مخلوط است و به آن خون زرد نیز نگویند، پاک است؛ اما اگر قبلاً می‌دانستیم خون بوده، ولی حالا شک در خون بودن آن داشته باشیم، نجس است.

«١٠٩» سگ و خوکی که درخشکی زندگی می‌کنند، همه اجزاء، حتی مو، استخوان، پنجه، ناخن و رطوبت آنها، نجس است؛ ولی سگ و خوک دریایی پاک است.

«١١٠» کسی که منکر خدا یا برای خدا شریک قائل است یا پیامبری حضرت خاتم‌الانبیاء محمّدبن‌عبداللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله را قبول ندارد و همین‌طور کسی که ایمان به خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نداشته باشد، کافر و نجس می‌باشد. همچنین کسی که یکی از ضروریّات دین اسلام مثل نماز یا روزه را با علم به اینکه ضروری دین است انکار نماید، نجس می‌باشد. و اگر از روی تقصیر نداند و انکار نماید، احتیاطاً باید از او اجتناب کرد.

«١١١» تمام بدن کافر، حتی مو، ناخن و رطوبت‌های او نجس است.

«١١٢» اگر پدر و مادر و جد و جده بچه نابالغ، کافر باشند، آن بچه هم نجس است؛ و اگر یکی از اینها مسلمان باشد بچه نیز پاک است.

«١١٣» کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمی‌تواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.

«١١۴» اگر کسی (اعم از مسلمان و غیر مسلمان) به یکی از دوازده امام علیهم‌السلام دشنام دهد، یا با آنان دشمنی نماید، نجس است.

«١١۵» شراب و هر چیزی که زیادِ آن انسان را مست می‌کند، چنانچه به خودی خود مایع باشد، نجس و خوردن آن حرام است، اگرچه کم باشد یا مست‌کنندگی آن خفیف باشد؛ ولی اگر مثل بنگ و حشیش مایع نباشد، اگرچه چیزی در آن بریزند که مایع شود پاک است.

«١١۶» الکل صنعتی که برای رنگ کردن درب، پنجره، میز، صندلی و مانند اینها به‌کار می‌برند، اگر انسان نداند از چیزی که به‌تنهایی مست‌کننده و مایع است درست کرده‌اند، پاک می‌باشد.

« ١١٧ » اگر انگور و آب انگور به‌واسطه پختن یا غیر آن، جوش بیاید، بنابر اقوی و احوط نجس و خوردنش حرام است و باید از آن اجتناب نمود.

«١١٨» خرما، مویز، کشمش و آب آنها اگر خودبه‌خود یا با پختن جوش بیایند، پاک بودن و خوردن آن محل اشکال است.

«١١٩» فُقّاع که غالباً از جو گرفته می‌شود و به آن آبجو می‌گویند نجس و خوردن آن حرام است، ولی آبی که به دستور طبیب از جو می‌گیرند و به آن ماءالشعیر می‌گویند، پاک می‌باشد.

«١٢٠» عرق جنب از حرام نجس نیست، ولی بنابر اظهر و احوط با بدن یا لباسی که به آن آلوده شده تا خشک نشده است، نماز نخوانند.

«١٢١» اگر در زمانی که نزدیکی با زن حرام است (مثلاً در روزه ماه رمضان یا در حال حیض) با زن خود نزدیکی کند، در صورتی که عرق او خشک نشده و اگر وظیفه‌اش تیمم باشد تیمم نکرده، بنابر احتیاط واجب باید از عرق خود، در حال نماز، اجتناب نماید. و اگر تیمم کرده، بنابر اظهر اجتناب از عرقی که بعد از تیمم فوق حاصل شده، حتی اگر خشک نشده باشد، لازم نیست.

«١٢٢» اگر جنب از حرام، بدون عذر به جای غسل، تیمم نماید و بعد از تیمم عرق کند، بنابر احتیاط واجب باید از عرق خود در حال نماز اجتناب نماید.

«١٢٣» اگر کسی از حرام جنب شود و بعد با حلال خود نزدیکی کند باید از عرق خود اجتناب کند؛ و اگر اول با حلال نزدیکی کند و سپس از حرام جنب شود، می‌تواند با آن نماز بخواند.

«١٢۴» عرق شتر نجاست‌خوار بنابر اظهر پاک است، اگرچه احتیاط مستحب در اجتناب است. ولی اگر حیوانات دیگر نجاست‌خوار شوند، اجتناب از عرق آنها لازم نیست.

«راه ثابت شدن نجاست»

«١٢۵» نجاست هر چیز از سه راه ثابت می‌شود:

١ ـ آنکه خود انسان یقین یا ظن اطمینان‌آور پیدا کند که چیزی نجس است، وگرنه لازم نیست از آن اجتناب نماید. بنابراین در قهوه‌خانه و مهمان‌خانه‌هایی که مردمان بی‌مبالات و کسانی که پاکی و نجسی را مراعات نمی‌کنند، در آنها غذا می‌خورند، اگر انسان یقین نداشته باشد غذایی را که برای او آورده‌اند نجس است، غذا خوردن اشکال ندارد.  

٢ ـ کسی که چیزی در اختیار اوست بگوید آن چیز نجس است و از گفته او اطمینان حاصل گردد، مثلاً همسر یا خدمتکار بگوید ظرف یا چیز دیگری که در اختیار اوست نجس می‌باشد.

٣ ـ آنکه دو مرد عادل بگویند چیزی نجس است، و همچنین اگر یک نفر عادل هم بگوید چیزی نجس است بنابر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کرد.

«١٢۶» اگر به‌واسطه ندانستن مسئله، نجس بودن و پاک بودن چیزی را نداند، مثلاً نداند عرق جنب از حرام پاک است یا نه، باید مسئله را بپرسد یا احتیاط نماید، ولی اگر با اینکه مسئله را می‌داند، در چیزی شک کند که پاک است یا نه، مثلاً شک کند که آن چیز خون است یا نه یا نداند که خون پشه است یا خون انسان، پاک می‌باشد.

«١٢٧» اگر چیز پاک به نجس برسد و هر دو یا یکی از آنها به‌طوری تَر باشد که تری یکی به دیگری برسد، چیز پاک نجس می‌شود. و اگر تری به‌قدری کم باشد که به دیگری نرسد، چیزی که پاک بوده نجس نمی‌شود. ولی اگر دست انسان به بدن میتی که هنوز او را غسل نداده‌اند برسد، اگرچه بدن میت خشک باشد، احتیاط در این است که دست را بشوید.

«١٢٨» اگر چیز پاکی به نجس برسد و انسان شک کند که هر دو یا یکی از آنها تر بوده یا نه، آن چیز پاک، نجس نمی‌شود.

«١٢٩» دو چیزی که انسان نمی‌داند کدام پاک و کدام نجس است، اگر چیز پاکی با رطوبت به یکی از آنها برسد نجس نمی‌شود؛ ولی اگر یکی از آنها قبلاً نجس بوده و انسان نداند پاک شده یا نه، چنانچه چیز پاکی با رطوبت به آن برسد، نجس می‌شود.

«١٣٠» زمین و پارچه و مانند اینها اگر رطوبت داشته باشد، هر قسمتی که نجاست به آن برسد نجس می‌شود و جاهای دیگر آن پاک است و همچنین است خیار و خربزه و مانند اینها.

«١٣١» هرگاه شیره و روغن، مایع باشد به‌طوری‌که اگر قدری از آن برداشته شود، جای آن پُر می‌شود، همین که یک نقطه از آن نجس شد، تمام آن نجس می‌شود. ولی اگر مایع نباشد و یا اینکه مایع باشد، ولی نجاست به جای دیگر سرایت نکند نجس نمی‌شود.

«١٣٢» اگر مگس یا حیوانی مانند آن، روی چیز نجسی که تر است بنشیند و بعد روی چیز پاکی که آن هم تر است بنشیند، چنانچه انسان بداند نجاست همراه آن حیوان بوده، چیز پاک نجس می‌شود و اگر نداند پاک است.

«١٣٣» اگر جایی از بدن که عرق دارد نجس شود و عرق از آنجا به جای دیگر برود، هر جا که عرق نجس به آن برسد نجس می‌شود، و اگر عرق به جای دیگر نرود جاهای دیگر بدن پاک است.

«١٣۴» اخلاطی که از بینی یا گلو می‌آید، اگر خون داشته باشد، جایی که خون دارد نجس و بقیه آن پاک است؛ پس اگر به بیرون دهان یا بینی برسد، مقداری را که انسان یقین دارد جای نجسِ اخلاط به آن رسیده نجس است و محلی را که شک دارد جای نجس به آن رسیده یا نه، پاک می‌باشد.

«١٣۵» اگر آفتابه‌ای را که ته آن سوراخ است روی زمین نجس بگذارند، چنانچه آب طوری زیر آن جمع گردد که با آب آفتابه یکی حساب شود، آب آفتابه نجس می‌شود، ولی اگر آب آفتابه از داخل به بیرون با فشار جریان داشته باشد یا احتمال برود که نجاست بیرون به داخل سرایت نمی‌کند، حتی اگر سطح آب بیرون و داخل مساوی هم باشد، آب آفتابه نجس نمی‌شود.

«١٣۶» نجس کردن خط و ورق قرآن حرام است، و اگر نجس شود باید فوراً آن را آب بکشند.

«١٣٧» اگر جلد قرآن نجس شود، در صورتی که نجس شدن موجب بی‌احترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.

«١٣٨» گذاشتن قرآن روی عین نجس، مانند خون و مردار، اگرچه آن عین نجس خشک باشد، حرام است و برداشتن قرآن از روی آن واجب می‌باشد.

«١٣٩» نوشتن قرآن با مرکّب نجس، اگرچه یک حرف آن باشد، حرام است و اگر نوشته شود باید آن را آب بکشند، یا به‌وسیله تراشیدن و مانند آن، کاری کنند که عین مرکب نجس از بین برود و ورق متنجس به آن، آب کشیده شود.

«١۴٠» احتیاط واجب آن است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن در دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.

«١۴١» اگر ورق قرآن یا چیزی که احترام آن لازم است، مثل کاغذی که اسم خدا یا پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله یا امام علیه‌السلام بر آن نوشته شده، در مستراح بیفتد، بیرون آوردن و آب کشیدن آن اگرچه خرج داشته باشد بر کسی که آن را انداخته واجب است و اگر او این کار را نکرد یا نتوانست انجام دهد، بر دیگران واجب می‌شود و خرج آن از بیت‌المال داده می‌شود. و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد، کسانی که مطلع هستند نباید به آن مستراح بروند تا یقین کنند آن ورق پوسیده شده است. ولی وجوب اعلام، محل تأمل است. و همچنین اگر تُربت در مستراح بیفتد و بیرون آوردن آن ممکن نباشد، تا وقتی یقین نکرده‌اند که کاملاً از بین رفته، نباید به آن مستراح بروند.

«١۴٢» خوردن و آشامیدن چیز نجس حرام است و نیز خورانیدن عین نجس به اطفال در صورتی که ضرر داشته باشد، حرام می‌باشد، بلکه اگر ضرر هم نداشته باشد بنابر احتیاط واجب باید از آن خودداری کنند؛ و همچنین است چیزهایی که پاک است، ولی خوردنش حرام است، بنابر احتیاط. ولی خوراندن غذاهایی که نجس شده است به طفل حرام نیست، امّا احتیاط مستحب در اجتناب است.

«١۴٣» فروختن و عاریه دادن چیز نجسی که می‌شود آن را آب کشید، اگر نجس بودن آن را به طرف نگویند، اشکال ندارد، ولی چنانچه انسان بداند که عاریه گیرنده یا خریدار آن را در خوردن و آشامیدن استعمال می‌کند باید نجاستش را به آنها بگوید. و اگر بداند که آن را در کار حرامی استعمال می‌کند، اصل فروختن یا عاریه دادن محل اشکال است.

«١۴۴» اگر انسان ببیند کسی چیز نجسی را می‌خورد یا با لباس نجس نماز می‌خواند، لازم نیست به او بگوید مگر اینکه با او طوری معاشرت داشته باشد که اگر نگوید لوازم مشترک بین آن دو نجس خواهد شد.

«١۴۵» اگر جایی از خانه یا فرش کسی نجس باشد و ببیند بدن یا لباس یا چیز دیگر کسانی که وارد خانه او می‌شوند با رطوبت به جای نجس رسیده است، لازم نیست به آنان بگوید مگر اینکه مثل مسئله فوق با آنها معاشرت داشته باشد.

«١۴۶» اگر صاحب‌خانه در بین غذا خوردن بفهمد غذا نجس است، باید به مهمان‌ها بگوید. اما اگر یکی از مهمان‌ها بفهمد، لازم نیست به دیگران خبر دهد، ولی چنانچه طوری با آنان معاشرت دارد که می‌داند به‌واسطه نگفتن، لوازم خود او هم نجس می‌شود، باید بعد از غذا به آنان بگوید.

«١۴٧» چیز نجسی که انسان شک دارد پاک شده یا نه، نجس است و چیز پاک را اگر شک کند نجس شده یا نه، پاک است. و اگرچه بتواند نجس بودن یا پاک بودن آن را بفهمد لازم نیست جست‌وجو کند.

«١۴٨» اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباس که از هر دو استفاده می‌کند، نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو اجتناب کند.

«١۴٩» اگر چیزی را که عاریه گرفته نجس شود، اگر بداند که صاحبش آن چیز را در خوردن و آشامیدن استعمال می‌کند، واجب است به او بگوید.

«١۵٠» بچه ممیزی که خوب و بد را می‌فهمد، اگرچه زمان تکلیفش هم نزدیک باشد، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم، باید دوباره آن را آب کشید، مگر اینکه انسان بداند آن را درست آب کشیده است، ولی اگر بگوید چیزی که در اختیار اوست نجس است، احتیاط واجب آن است که از آن اجتناب کنند.

١ ـ بول   ٢ ـ غائط   ٣ ـ مَنی   ۴ ـ مردار ۵ ـ خون ۶ و ٧: سگ و خوک   ٨ ـ کافر   ٩ ـ شراب ١٠ ـ فُقّاع
و مسائل مربوط به عرق جنب از حرام و عرق شتر نجاست‌خوار نیز در ادامه همین مسائل خواهد آمد.