«۱۷۷» هر گاه بر کسی حجّ واجب شود، لازم است خودش شخصاً حجّ بهجا آورد؛ ولی به جهت آن که بعضی افراد قدرت بدنی بر حجّ ندارند یا این که حجّ بر آنها واجب شده و وفات نمودهاند، نائب گرفتن لازم میشود.
«۱۷۸» ۱. شخص زنده در دو صورت واجب است نائب بگیرد:
الف. کسی که توانایی بدنی انجام حج را ندارد؛ و دیگر شرایط استطاعت را داراست و میتواند نائب بگیرد.
ب. کسی که حج بهجا آورده، ولی حجّ او به دلیلی صحیح واقع نشده و بر عهده وی باقی مانده و قدرت رفتن به حجّ را ندارد.
همانگونه که گذشت اگر به کسی که قدرت بدنی بر حج ندارد، حج بذل شود، بنا بر احوط باید نائب بگیرد.
«۱۷۹» ۲. نائب گرفتن برای شخصی که وفات کرده نیز، در دو صورت واجب است:
الف. کسی که توانایی بدنی انجام دادن حجّ را نداشته و میتوانسته نائب بگیرد و نگرفته تا وفات کرده است.
ب. کسی که حجّ بر عهده او ثابت شده و حجّ بهجا نیاورده باشد تا وفات کرده است.
«۱۸۰» الف. در مواردی که نائب گرفتن لازم شده است، اگر کسی بدون اجرت و بدون این که از طرف او اجیر شود از طرف آن شخص حجّ بهجا آورد، کافی است و حجّ از عهده آن شخص ساقط میشود.
«۱۸۱» ب. به صورت کلّی نیابت از طرف شخصی که وفات کرده مانعی ندارد، چه با اجرت باشد و چه بدون اجرت، چه نیابت در حجّ واجب باشد و چه مستحب.
«۱۸۲» پس انجام دادن حجّ از طرف دیگران حتّی بدون اجرت و بدون اجیر شدن از طرف آنها، در موارد ذیل صحیح است:
«۱۸۳» ۱. انجام حج از طرف حضرت ولی عصر أرواحنا فداه مانع ندارد و احتیاط آن است که از طرف خود بهجا آورد و ثواب آن را برای آن حضرت اهدا نماید.
«۱۸۴» ۲. انجام دادن حج از طرف معصومین علیهم السلام و فرزندان ایشان مانند حضرت زینب علیها السلام و حضرت أبا الفضل علیهالسلام و حضرت علی بن الحسین علیهالسلام و .. صحیح است.
«۱۸۵» ۳. از طرف فردی که وفات کرده و معلوم نیست که حجّ بر او واجب بوده یا نه، جایز، بلکه مطلوب است که حج بهجا آورده شود.
«۱۸۶» ۴. از طرف فردی که زنده است ولی توانایی بدنی بر حجّ ندارد و باید نائب بگیرد بنا بر اظهر به صورت تبرّعی جایز است، ولی اگر با اذن او باشد احوط است.
«۱۸۷» ۵. از طرف فردی که وفات کرده و حجّ بر او واجب بوده، انجام دادن حجّ بدون اجرت از طرف او کافی است و حجّ از عهده وی ساقط میشود.
«۱۸۸» ۶. از طرف فردی که زنده است ولی حجّ بر او واجب نشده، انجام حج مستحبّی مانعی ندارد.
«۱۸۹» در مواردی که بر ورثه لازم بوده نائب بگیرند، اگر کسی حجّ را از طرف میت، بدون اجرت بهجا آورد بر آنها لازم نیست که نائب بگیرند و مقدار هزینه حجّ که از اصل مال یا ثلث باید برداشته میشد، در جای خود باقی میماند و حکم اموال دیگر میت را دارد.
«۱۹۰» از طرف فردی که زنده است و حج بر او واجب شده و خودش میتواند حجّ انجام دهد، نیابت صحیح نمیباشد.
«۱۹۱» انجام عمره مفرده به صورت تبرّعی (بدون اجرت) از طرف هر کسی زنده یا میت، کوچک یا بزرگ، عاقل یا غیر عاقل، جائز است.