در حال بارگیری...
«۳۶» شرط سوّم وجوب حج آن است که شخص، «مستطیع» باشد؛ و «استطاعت» آن است که توانایی و قدرت از چند جهت برای او حاصل باشد که اجمال آن گذشت، و اکنون به یاری خداوند متعال، به تفصیل، بیان میشود:
«۳۷» یکی از شرایط استطاعت آن است که زمان مناسب و کافی برای رفتن به مکه و به‌جا آوردن اعمال واجب را داشته باشد، پس:
«۳۸» الف. اگر کسی شرایط وجوب حج را دارا باشد و زمان کافی برای تهیه مقدمات آن داشته باشد ولی در تهیه آنها کوتاهی نماید و حج در همان سال از او فوت شود، حج بر او مستقر و ثابت میشود و باید در اولین وقت ممکن به هر نحو اگر چه با تحمل سختی باشد، آن را به‌جا آورد.
«۳۹» ب. اگر توانایی بر حج، در زمانی حاصل شود که وقت لازم برای رفتن به حج باقی نمانده، یا به قدری کم مانده باشد که امکان حج باشد ولی مشقّت زیاد در آن باشد که عادتاً تحمّل نمیشود، حجْ واجب نیست و نگهداری هزینه برای سال آینده لازم نیست، و اگر در سال آینده از همه جهات، استطاعت حاصل بود، حجْ واجب میشود.
«۴۰» شرط دیگر استطاعت آن است که راه حج باز باشد، و در راه خطری متوجه خود شخص یا ناموس یا اموال او نشود؛ پس:
«۴۱» الف. اگر شخصی استطاعت بر حج از سایر جهات را دارا باشد ولی راه بسته باشد یا خطری متوجّه او باشد که عرفاً به آن اعتنا میکنند، حجْ واجب نمیشود.
«۴۲» ب. اگر رفتن به حج، متوقّف بر تهیه مقدماتی باشد، مثل گرفتن گذرنامه و یا ثبت نام برای حج و امثال آنها، باید اقدام نموده و آن مقدمات را تهیه نماید.
«۴۳» ج. اگر برای حج، دو راه وجود داشته باشد و یکی بیخطر و امن باشد و دیگری امنیت نداشته باشد، باید از راه امن برود هر چند دور باشد، یا مثلًا از راه دریا باشد، و وجوب حج، ساقط نمیشود.
«۴۴» د. کسانی که از کشور خودشان ممکن نباشد به حج بروند اما از کشورهای دیگر هر چند با هزینه بیشتر امکان تشرف به حج باشد، و موجب خطر و ضرری که عادتاً تحمل نمیشود، نشود، مستطیع هستند و باید از آن راه اقدام کنند.
«۴۵» افرادی که توانائی بدنی بر انجام حج ندارند ولی سایر شرایط را دارا هستند، به تفصیل ذیل باید نائب بگیرند و بر شخص آنها حج واجب نیست.
افرادی که وضعیت آنها به گونهای است که به هیچ وجه قدرت بدنی بر حج ندارند و یا رفتن آنها باعث زحمت و مشقّتی شود که عرفاً قابل تحمل نیست، بر دو گونهاند:
«۴۶» ۱. افرادی که قبلًا حج بر آنها واجب شده و در سال اوّل، توانایی بدنی بر حج داشتهاند و در انجام آن کوتاهی کردهاند و حج بر آنها مستقر شده است، اگر: امید بهبودی و توانایی انجام دادن حج را نداشته باشند، واجب است فورا نائب بگیرند؛ و اگر عذر برطرف شد، احتیاط در اعاده است.
و اگر امید بهبودی داشته باشند، احوط آن است که فوراً نائب بگیرند و احتیاطات مناسب را بعداً انجام دهند به گونهای که اطمینان حاصل نمایند که به تکلیف حجّة الاسلام عمل نموده‌اند.
«۴۷» ۲. افرادی که در سال اوّل استطاعت در رفتن به حج کوتاهی نکردهاند ولی اکنون توانائی ندارند، اگر: امید بهبودی ندارند، باید فوراً نائب بگیرند.
و اگر امید بهبودی دارند، احتیاط مستحب آن است که نائب بگیرند و اگر عذر آنها برطرف شد، حج را خودشان نیز به‌جا آورند.
«۴۸» بر کسی حج واجب میشود که علاوه بر داشتن شرایطی که قبلًا گذشت و بعداً ذکر میشود:
«۴۹» اوّلًا: هزینه اهل و عیال خودش را در زمان حج داشته باشد۱.
«۵۰» ثانیاً: وضعیت زندگی او نسبت به بعد از زمان حج به صورت یکی از حالات ذیل باشد۲.
«۵۱» الف. اگر کسی دارای شغل مناسبی باشد که بعد از بازگشت از حج، قادر باشد زندگی خود و خانوادهاش را به راحتی اداره نماید و دچار تهیدستی نگردد با دارا بودن شرایط دیگر حج بر او واجب است.
«۵۲» ب. اگر شخصی دارای شغل مناسبی نباشد ولی رفتن به حج و صرف مبلغ در آن، تأثیر قابل توجّهی در زندگی او نمیگذارد، یعنی چه به حج برود یا نرود، از حدّ قبلی زندگی خود پایینتر نمیآید در صورت بودن شرایط دیگر، حج بر او واجب است.
«۵۳» ج. اگر کسی دارای شغل نیست، ولی به اندازهای مال دارد که با آن میتواند زندگی خودش را به راحتی اداره نماید، حج بر او واجب میشود.
«۵۴» د. افرادی که در تمام مدت عمر، تحت تکفّل کسی هستند، مانند خانمی که شوهر نموده و نفقه او بر شوهرش میباشد، با تحقق شرایط دیگر بر آنها حج واجب میشود.
«۵۵» ه. افرادی که از وجوه شرعی مانند خمس و زکات زندگی خود را اداره میکنند و به صورت عادی، مخارج زندگی را به صورت حتمی و بدون مشقّت به وسیله آن وجوه تأمین مینمایند، حج بر آنها واجب میگردد.
«۵۶» فراهم بودن هزینه سفر پنجمین شرط از شرط‌های استطاعت است.
اگر هزینه حج به یکی از گونههای ذیل فراهم شود با تحقق شرایط دیگر، حجْ واجب میشود:
«۵۷» الف. اگر خود شخص هزینه سفر حج را دارا باشد، یا مالی داشته باشد که با فروش آن با شرایطی که بعداً ذکر میشود بتواند هزینه حج را تهیه نماید، حج بر او واجب است. و این گونه توانایی «استطاعت مالی» نامیده میشود.
«۵۸» ب. اگر کسی هزینه سفر و حج و مال معادل آن را نداشته باشد اما شخص دیگری به او بگوید: «تو به حج برو، هزینه حج تو و مخارج خانواده تو بر عهده من باشد» در صورتی که اطمینان به گفته بذل کننده داشته باشد، حج بر او واجب میشود، و در آن «رجوع به کفایت» که گذشت شرط نیست. به این حج «حجّ بذلی» میگویند و دارای شرایط خاصی است که خواهد آمد.
