هدایت عامه مقدر شده است، و هر فرد صلاحیت اصلاح را دارد، و به ادلهای که در دسترس ماست، بر ما اتمام حجت شده است. بلا، که محقق است، و نیز محقق است که آن نتیجه اعمال ماست، چنانکه خداوند در قرآن شریف میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ؛ خداوند، نعمتی را که بر قومی ارزانی داشته تغییر نمیدهد، تا اینکه آنان خود را تغییر دهند».١
بنابراین، از عظمت و بزرگی بلا پیمیبریم که گناهان ما چقدر بزرگ است. تازه، بعد از بلا و ابتلا، در قیامت ما را برای بازپرسی به محکمه میخوانند و مورد بازخواست قرار میدهند! کسی که هزار نفر را کشته است، آیا با کشته شدن او، همه گناهانش محو میشود؟! و با کشته شدن او، همه سیئات او به حسنات تبدیل میشود؟! این عذر که «دیگران کردند، ما هم کردیم» مورد پذیرش قرار نمیگیرد؛ چراکه همیشه اهل دنیا و کفار، اکثریت را تشکیل میدادند.
بنابراین، تمامی ابتلائات به اختیار خود ما پیش میآید؛ یعنی چون ما اطاعت خدا را به اختیار خود ترک میکنیم و معصیت او را اختیار میکنیم، ناچار سزای کارهای ما، گرفتاری و بلا برای ماست.