باسمه تعالی
الحمدلله وحده والصلاة علی سید الانبیاء محمد وآله سادة الأوصیاء الطاهرین و اللّعن الدّائم علی اعدائهم من الأولین و الآخِرین.
و بعد، مخفی نیست بر اُولیالالباب که اساسنامه حرکت در مخلوقات، شناختن محرک است که حرکت، احتیاج به او دارد، و شناختن مامنهالحرکة و ماالیهالحرکة، و مالهالحرکة، یعنی بدایت و نهایت و غرض، که آنبهآن ممکنات، متحرک بهسوی مقصد میباشند.
فرق بین عالم و جاهل، معرفتِ علاجِ حوادث و عدم معرفت است؛ و تفاوت منازل آنها در عاقبت، به تفاوت مراتب علم آنها است در ابتدا؛ پس، اگر محرک را شناختیم و از نظم متحرکات، حُسن تدبیر و حکمتِ محرک را دانستیم، تمام توجه ما به اراده تکوینیه و تشریعیه اوست، خوشا به حال شناسنده، اگرچه بالاترین شهید باشد؛ و وای به حال ناشناس، اگرچه فرعون زمان باشد. در عواقبِ این حرکات، جاهل میگوید: «ایکاش خلق نمیشدم»، عالم میگوید: «کاش هفتاد مرتبه، حرکت به مقصد نمایم و باز برگردم و حرکت نمایم و شهیدِ حق بشوم». مبادا از زندگی خودمان، پشیمان شده برگردیم؛ صریحاً میگویم: ـ مثلاً ـ اگر نصف عمرِ هر شخصی در یادِ منعم حقیقی است و نصف دیگر در غفلت، نصف زندگی، حیات او محسوب و نصف دیگر، ممات او محسوب است، با اختلاف موت، در اضرار به خویش و عدم نفع. خداشناس، مطیعِ خدا میشود و سر و کار با او دارد؛ و آنچه میداند موافقِ رضای اوست، عمل مینماید و در آنچه نمیداند، توقف مینماید تا بداند؛ و آنبهآن، استعلام مینماید و عمل مینماید، یا توقف مینماید؛ عملش، از روی دلیل، و توقفش، از روی عدم دلیل.
آیا ممکن است بدون اینکه با سلاحِ اطاعتِ خدای قادر باشیم، قافله ما به سلامت از این رهگذرِ پر خطر، به مقصد برسد؟ آیا ممکن است وجود ما از خالق باشد و قوّت ما از غیر او باشد؟ پس قوّت نافعه باقیه نیست، مگر برای خداییان، و ضعفی نیست مگر برای غیر آنها. حال اگر در این مرحله، صاحب یقین شدیم، باید برای عملی نمودن این صفات و احوال، بدانیم که این حرکت محققه، از اول تا به آخر، مخالفت با محرک دواعی باطله است، که اگر اعتنا به آنها نکنیم، کافی است در سعادت اتصال به رضای مبدأ اعلی: «أَفْضَلُ زادِ الراحِل إلیک عَزْمُ إرادةٍ»۱ «ارزشمندترین و بهترین توشه سالک بهسوی تو، محکمی و استواری اراده و طلب اوست.»
والحمدالله اولاً وآخراً، والصّلاة علی محمد وآله الطاهرین واللّعن الدائم علی أعدائهم أجمعین.
الأقل محمدتقی البهجة
مشهد مقدس، چهارشنبه مردادماه ﻫ . ش، مطابق با ربیع الاول ۱۴۱۷ ﻫ . ق