«۶۱۶» واجب پنجم از عمره، تمتّع «تقصیر» است.
«تقصیر»، یعنی کوتاه کردن؛ و مراد از آن در اینجا این است که مقداری از ناخن دست یا پا، یا مقداری از موی سر یا ریش یا سبیل، گرفته شود.
«۶۱۷» توجه: در عمره تمتّع، تراشیدن سر به جای تقصیر، جایز نیست و کفایت هم نمیکند و اگر بتراشد باید طبق نص و فتوای مشهور کفّاره بدهد.
«۶۱۸» ۱. زمان تقصیر، بعد از تمام شدن سعی است و چنانچه کسی قبل از فارغ شدن از سعی تقصیر نمود، کافی نیست و باید کفّاره بدهد اگر عمدی بوده است و احتیاط در صورت نسیان گذشت.
«۶۱۹» ۲. لازم نیست تقصیر بلا فاصله بعد از سعی بهجا آورده شود.
«۶۲۰» ۳. لازم نیست تقصیر در مروه بهجا آورده شود و مُحرم میتواند هر جا دلش خواست تقصیر نماید ولی تا تقصیر ننموده محرّمات احرام بر او حلال نمیشود.
«۶۲۱» ۱. تقصیر باید با نیت و قصد قربت صورت گیرد.
«۶۲۲» و اگر کسی بخواهد آن را بر زبان آورد، میتواند این جمله را بگوید: «تقصیر میکنم به نیت عمره تمتمع از حَجّة الاسلام یا حج مستحبی قربةً إلی اللَّه».
«۶۲۳» ۲. در تقصیر مانند سعی طهارت و ستر عورت و امثال آن، شرط نیست.
«۶۲۴» ۱. اگر کسی تقصیر را فراموش کند تا بعد از مُحرم شدن برای حج، عمرهاش صحیح است ولی بنا بر احتیاط واجب، باید یک گوسفند کفّاره بدهد.
«۶۲۵» ۲. اگر عمداً تا وقت احرام حج، تقصیر را ترک نمود، جمعی تصریح دارند که عمره او باطل و حج او به افراد تبدیل میشود و لازم است بعد از حج، عمره مفرده بهجا آورد و بعضی تصریح کردهاند حج را در سال بعد اعاده نماید.
«۶۲۶» تا زمانی که مُحرم تقصیر ننموده، محرمات احرام بر او حلال نمیشود و وقتی که در عمره تمتّع تقصیر با شرایط آن انجام شود، همه محرّمات احرام بر او حلال میشود و تراشیدن سر بعد از تقصیر در عمره تمتّع ظاهر، عدم حرمت آن است از جهت احرام. و اما عدم حرمت آن بهجهت منافات با احتمال وجوب توفیر برای حج، محلّ اشکال است.
«۶۲۷» ۱. لازم نیست تقصیر توسط خود شخص صورت گیرد و اگر دیگری، مقداری از مو یا ناخن او را بچیند، کافی است.
«۶۲۸» ۲. کسی که برای دیگری به وسیله چیدن مو تقصیر مینماید، نباید مُحرم باشد، چون گرفتن موی دیگری هم بر مُحرم حرام است، ولی گرفتن ناخنِ دیگری توسط مُحرم، مانعی ندارد؛ لکن در فرض اول نیز بعید نیست تقصیر واقع شود، هر چند با کار حرام بر غیر صورت گرفته باشد.
«۶۲۹» اگر کسی در عمره مفرده تقصیر را انجام ندهد و مثلًا به مدینه منوّره برگردد یعنی به خارج حرم برود و مجدّداً جهت عمره دیگر مُحرم شود، احرام دوّم او صحیح نیست و باید ابتدا تقصیر نماید تا از احرام اول بیرون آید؛ و چنانچه احرام دوم او برای عمره تمتّع بوده، باید به میقات برگردد و مُحرم شود و در صورت عدم امکان بازگشت به میقات، در خارج حرم مُحرم شود.
«۶۳۰» طواف نساء و نماز آن در عمره تمتّع، واجب نیست و بهجا آوردن آن به قصد رجا، مانعی ندارد.
«۶۳۱» کسی که عمره تمتع را انجام داده در صورتی که بداند که اگر از مکه خارج شود حج از او فوت میشود، نمیتواند خارج شود؛ و اگر میداند که اگر از مکه خارج شود به اعمال حج میرسد، میتواند خارج شود، اگر چه احوط عدم خروج است مگر با احرام برای حج.
«۶۳۲» بعد از پایان یافتن عمره تمتّع اگر شخصی بدون احرام از مکه مکرّمه خارج شد و از میقاتهای احرام گذشت، مثلًا به مدینه منوّره رفت دو صورت دارد:
۱. اگر ماهی که در آن جهت عمره، مُحرم شده بوده، نگذشته باشد، مثلًا در ماه ذی القعدة عمره تمتع را انجام داده و در همان ماه به مکه مکرّمه برگردد، در این صورت میتواند بدون احرام وارد مکه مکرمه شود و از مکه برای حج احرام ببندد و جهت انجام بقیه اعمال حج، روانه عرفات شود.
۲. و اگر ماهی که در آن مُحرم شده بوده گذشته باشد پس محتاج به عمره تمتّع است و عمره قبل را عمره تمتع محسوب نکند، و بنا بر احتیاط برای عمره قبل، طواف نساء و نماز آن را انجام دهد.
«۶۳۳» بعد از انجام عمره تمتّع و مُحرم شدن به احرام حج، خارج شدن از مکه معظّمه برای امور ضروری، مانعی ندارد.
فرض اکتفا به احرام عمره مفرده برای عمره تمتّع
«۶۳۴» اگر کسی در ماههای حج، به نیت عمره مفرده مُحرم شده باشد و داخل مکه معظّمه گردد و وقت برای انجام عمره مفرده و احرام مجدّد، تنگ باشد اگر عمره مفرده به سببی بر او واجب نباشد میتواند قصد عمره تمتّع را نموده و به آن عدول نماید و بنا بر احتیاط قربانی کند.
«۶۳۵» انجام دادن عمره مفرده بعد از عمره تمتّع، مانعی ندارد.