«۵۲۵» در حال طواف اگر کسی قسمتی از طواف را بدون اختیار و اراده با فشار جمعیت انجام داده یا مثلًا سینه یا پشت او به طرف خانه شده اگر بتواند آن مقدار را برمیگردد و از آن جا طواف را ادامه دهد؛ و گر نه بدون نیت دور میزند تا به محلّی که میباید تدارک نماید برسد و از همان جا به طواف ادامه دهد و لازم نیست که دقیقاً بداند از کجا طواف او مشکل پیدا کرده، بلکه همین که نیت دارد که از مکانی که وظیفه اوست طواف ادامه پیدا کند، کافی است.
۱. اگر طواف کننده مقداری از طواف را کم کند، دارای چند حالت است:
«۵۲۶» الف. اگر کسی عمداً از طواف کم کند و موالات از بین برود، طواف باطل است؛ و اگر پی در پی بودن عرفی طواف از بین نرفته باشد، کمبود را جبران نماید.
«۵۲۷» ب. اگر سهواً باشد:
اگر پیدرپی بودن عرفی به هم نخورده باشد، کمبود را جبران مینماید و طواف صحیح است.
اگر پیدر پی بودن عرفی بههم خورده باشد و حد اقل چهار دور بهجا آورده باشد، هر گاه یادش آمد، جبران مینماید؛ و اگر شخصاً نتوانست مثلًا به وطن برگشته نائب میگیرد تا آن را تمام نماید. و اگر کمتر از نصف بهجا آورده، بلکه بنا بر احوط اگر کمتر از چهار دور بهجا آورده باشد باید طواف را از سر بگیرد؛ و احتیاط مستحب آن است که اگر مقدار فراموش شده، یک دور باشد، طواف را تمام نماید؛ و اگر بیشتر از یک دور باشد، آن را از سر بگیرد و اگر شخصاً نتوانست، نائب میگیرد. بلکه احتیاط آن است که مطلقاً بعد از اتمامِ طواف، آن را اعاده کند.
«۵۲۸» ۱. اگر کسی از روی سهو و فراموشی کمتر از یک دور به طواف اضافه نماید و قبل از اتمام آن دور یادش آمد، آن را از همان جا قطع نماید و طوافش صحیح است.
«۵۲۹» ۲. اگر زیادی سهوی در طواف، یک دور یا بیشتر باشد، احتیاط آن است که به قصد وظیفه فعلی، چهارده دور را تمام نماید و دو نماز طواف بعد از آن به جای آورد و احتیاط آن است که دو رکعت را به عنوان واجب، قبل از سعی بهجا آورد و دو رکعت مستحبی را میتواند بعد از سعی به جای آورد.
زیاد نمودن در دورهای طواف از روی عمد، چند صورت دارد
«۵۳۰» الف. اگر زیادی را به قصد جزئیت برای همین طوافی که مشغول است یا طواف بعدی، بهجا نیاورده باشد، طوافش صحیح است.
ب. و اگر زیادی به قصد جزئیت باشد که در این صورت:
«۵۳۱» اگر زیادی را جزء برای همین طواف قرار داده باشد اگر این قصد را بعد از تمام شدن طواف نموده باشد طواف دوم محکوم به حکم «قران» است، که حکم آن ذکر میشود؛ و اگر این قصد در آغاز طواف اول باشد، طوافش باطل است و باید اعاده نماید؛ و اگر در اثنا باشد از زمان قصد، طوافش باطل است و از همان جا باید اعاده نماید.
«۵۳۲» و اگر زیادی را به قصد طواف دیگر انجام داده و طواف را تمام نموده حکم «قران» دارد؛ و اگر طواف دوّم را به پایان نرسانده طواف اول صحیح است و حکم «قِران» را هم ندارد.
شک در دورهای طواف واجب، دارای چند صورت است:
«۵۳۳» الف. اگر بعد از فارغ شدن از طواف شک کند که طواف هفت دور بوده یا کمتر یا بیشتر، اعتنا به شک خود ننماید و طواف او صحیح است.
ب. اگر قبل از فارغ شدن از طواف شک کند:
«۵۳۴» هر گاه یک طرف شک کمتر از هفت باشد، مثلًا بین پنج و شش یا پنج و هشت دور شک نماید، در این صورت حکم
به بطلان، خالی از قوت نیست و فی الجمله هم احوط است. و احوط از این آن است که مثلًا اگر بین شش دور و هفت دور شک نماید بنا بر شش بگذارد و طواف را تمام نماید، و سپس طواف را از سر بگیرد.
«۵۳۵» هر گاه یقین داشته باشد که هفت دور بهجا آورده و شک کند که زیادتر از آن هم بهجا آورده یا نه، در این صورت به شک خودش اعتنا نکند؛ و اگر قبل از تمام شدن دور آخر چنین شکی کند بنا بر احتیاط طواف او باطل است.
«۵۳۶» تذکر: اگر کسی در دورهای طواف شک کرد و حکم به بطلان نمود و طواف دیگری را شروع نمود و در اثنای آن، عدد دورهای طواف اول یادش آمد، همان طواف اول را اتمام میکند و آن چه در طواف دوم بهجا آورده با حفظ شرائط تتمه طواف اول قرار میدهد.
«۵۳۷» شک در عدد دورهای طواف مستحبی در هیچ صورت موجب بطلان آن نیست، و هر گاه کسی در عدد دورهای طواف مستحبی شک نماید، بنا را بر کمتر بگذارد و طواف او صحیح است.
«۵۳۸» ۱. اگر کسی در اثنای طواف به منظور بوسیدن خانه کعبه یا مثل آن از مسیر طواف خارج شده و نمیداند که آیا در بازگشت طواف را از همان نقطه که قطع نموده شروع نموده یا نه، طوافش صحیح و حمل بر صحت میشود.
«۵۳۹» ۲. اگر کسی بعد از طواف شک کند که آیا طواف را صحیح انجام داده یا نه و شک او ناشی از جهل به مسأله نباشد مثلًا شک کند آیا در حین طواف از محدوده طواف خارج بوده یا نه و امثال آن به شک خود اعتنا نکند.
«۵۴۰» ۳. اگر در هنگام طواف در صحیح بودن دور قبل یا اجزای سابق همان دوری که مشغول است شک کند، به شک خود اعتنا نکند.
«۵۴۱» اگر نائب در اثنای طواف شک کند که که آیا این طواف را به نیت طواف واجب از منوب عنه شروع نموده یا مثلًا به نیت طواف مستحبی، بنا میگذارد که طواف نیابی است.
«۵۴۲» ۱. هر گاه شخصی به جهت بیماری یا شکستگی اعضای بدن یا پیری و امثال آن نتواند شخصاً طواف نماید، لازم است به کمک دیگری طواف نماید هر چند بر دوش وی سوار شود یا بر چرخ قرار داده شود.
«۵۴۳» ۲. هر گاه شخصی خودش به هیچ وجه و لو با کمک دیگران نتواند طواف نماید، واجب است نائب بگیرد که به جای او طواف نماید؛ و هم چنین نماز طواف که شخص باید خودش بهجا آورد و اگر نتوانست نائب بگیرد.
«۵۴۴» ۳. زنی که قادر بر طواف نیست و یا باید با تخت روان در خارج محدوده طواف، طواف نماید و یا باید نامحرم او را بر دوش بگیرد، در صورتی که نمیتواند با کمک کسی خودش طواف نماید، طواف با تخت روان در خارج محدوده کفایت میکند.
«۵۴۵» ۱. کفایت ظن در عدد دورهای طواف و اجزای آن خالی از وجه نیست.
«۵۴۶» ۲. افرادی که در طواف کثیر الشک هستند به وظیفهای که در نماز برای آنها مشخص شده عمل مینمایند.
«۵۴۷» ۱. انجام دادن طواف مستحبی قبل از طواف واجب، مانعی ندارد.
«۵۴۸» ۲. محدوده طواف مستحبی همان محدوده طواف واجب است، ولی در صورت عدم امکان در بیرون آن محدوده نیز مانعی ندارد.
«۵۴۹» ۳. طواف مستحبی نیاز به وضو ندارد هر چند برای نماز آن باید وضو بگیرد.
«۵۵۰» ۴. هم چنان که گذشت شک در طواف مستحبی موجب بطلان نیست و بنا بر را بر اقل میگذارد.
«۵۵۱» ۱. بعد از این که هفت دور طواف انجام شد، اگر بخواهد هفت دور دیگر احتیاطاً انجام دهد و بعد از آن نماز بخواند، مانعی ندارد ولی موجب وسواس نشود.
«۵۵۲» ۲. اگر بعد از طواف و نماز طواف، احتیاطاً یک طواف دیگر و نماز آن را انجام دهد مانعی ندارد.
«۵۵۳» ۳. اگر بعد از تمام نمودن طواف و قبل از نماز یک دور دیگر احتیاطاً به قصد جبران کمبود احتمالی انجام دهد، مانعی ندارد.
«۵۵۴» ۱. بعد از تمام شدن طواف واجب، باید نماز طواف خوانده شود و قبل از خواندن نماز طواف، انجام دادن طواف دیگر، جایز نیست.
«۵۵۵» ۲. قران در طواف واجب، حرام است ولی اگر از اول طواف واجب یا در اثنای آن نیت کند که بلا فاصله طواف دیگری بعد از این طواف بهجا آورد یعنی قِران در طواف اگر از باب تعدّد مقصود باشد، مبطل طواف نیست، اگر چه بر خلاف احتیاط است.
«۵۵۶» ۱. شخصی که کودک را در بغل گرفته و طواف میدهد، باید شانه چپ کودک را حتی الامکان به طرف کعبه معظّمه قرار دهد.
«۵۵۷» ۲. طهارت بدن و لباس کودک در حال طواف، لازم است؛ و چنانچه قبل از طواف بدن و لباس او را تطهیر کردهاند و در اثنای طواف هم معلوم نشود که چیزی از او خارج شده، تطهیر اول کفایت میکند و اگر در اثنا حدثی به وجود آید، احتیاط در تجدید طهارت است مگر این که موجب عسر و حرج باشد.
«۵۵۸» ۳. کسی که کودک را طواف میدهد، میتواند در همان حال خودش نیز، طواف نماید.