چهل حدیث از امام باقر علیه‌السلام

۱. إنَّ حَدِیثَنا یُحْیِی القُلُوبَ. (بحارالانوار، ج۲، ص۱۴۴)

به‌راستی که حدیث ما دل‌ها را زنده می‌کند.

۲. لا یکونُ اَلعَبدُ عالِماً حَتّی لا یکونَ حاسِداً لِمَن فَوقَهُ و لا مُحَقِّراً لِمَن دُونَهُ. (تحف‌العقول، ص۲۹۴)

هیچ بنده‌ای عالم نباشد تا اینکه به بالا دست خود حسد نبرد و زیردست خود را خوار نشمارد.

۳. لا یُسَلِّم أَحَدٌ مِنَ الذُّنُوبِ حَتَّی یخزَن لِسانَه. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۷۸)

هیچ‌کس از گناهان سالم نمی‌ماند، مگر اینکه زبانش را نگه دارد.

۴. لا تَنالُ وِلایَتُنا إلاّ بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ. (وسائل‌الشیعه، ج۱۱، ص۱۹۶)

ولایت ما به کسی نمی‌رسد، مگر افرادی را که دارای عمل ـ صالح ـ و نیز پرهیز از گناه داشته باشند.

۵. خُذُوا الكَلِمَة الطَّیِّبَة مِمَّن قَالَها و إِن لَم یَعمَل بِها. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۷۰)

سخن نیک را از هر کسی، هرچند به آن عمل نکند، فراگیرید.

۶. مَن حَسُنَت نِیَّته، زِیدَ فِی رِزقِه. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۷۵)

هرکه نیتش را نیک کند، روزی‌اش افزایش می‌یابد.

۷. مَن حَسُنَ بِرُّه بِأَهلِه، ِزیدَ فِی عُمرِه. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۷۵)

هرکس با خانواده‌اش خوش‌رفتار باشد، بر عمرش افزوده می‌گردد.

۸. قُولُوا لِلنَّاسِ أَحسَن مَا تُحِبُّون أَن یُقَال لَكُم. (بحارالانوار، ج۶۵، ص۱۵۲)

با مردم به بهترین چیزی که دوست دارید به شما بگویند، صحبت کنید.

۹. إنَّ الْمُؤْمِنَ أخُ الْمُؤمِنِ لا یَشْتِمُهُ، وَ لا یُحَرِّمُهُ، وَ لا یُسییءُ بِهِ الظَّنَّ. (تحف‌العقول، ص۲۹۶)

مؤمن برادر مؤمن است، نباید او را دشنام دهد و او را سرزنش و بدگویی کند، و او را از خوبی‌ها محروم نگرداند، و به او گمان بد نبرد.

۱۰. الْحِكْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَحَیْثُ ما وَجَدَ أحَدُكُمْ ضالَّتَهُ فَلْیَأخُذْها. (کافی، ج۱۵، ص۳۹۹)

حکمت، گمشده مؤمن است، پس هر کدام از شما، هر جا آن را یافت، را دریافت نماید.

۱۱. إنّا نَأمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلاةِ إذا كانُوا بَني خَمْسِ سِنین، فَمُرُوا صِبْیانَكُمْ بِالصَّلاةِ إذا كانوا بَني سَبْعِ سِنین. (وسائل‌الشیعه، ج۴، ص۳۱)

ما (اهل‌بیت عصمت و طهارت) کودکان خود را از دوران پنج سالگی به انجام نماز دستور می‌دهیم، ولی شما فرزندان خود را از سنین هفت سالگی وادار به نماز نمایید.

۱۲. مَنْ قَضی مُسْلِماً حاجَتَهُ، قالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ ثَوابُكَ عَلَی وَلا اَرْضی لَكَ ثَواباً دُونَ الْجَنَّهِ. (مستدرک‌الوسائل، ج۱۲، ص۴۰۲)

هرکس حاجتی را برای مسلمانی برآورده کند و گره از مشکلش بگشاید، خداوند متعال به او خطاب کند: ثواب و پاداش تو بر عهده من خواهد بود و غیر از بهشت به چیز دیگری راضی نمی‌شوم.

۱۳. لا یَكُونُ الْعَبْدُ عابِداً لِلّهِ حَقَّ عِبادَتِهِ حَتّی یَنْقَطِعَ عَنِ الْخَلْقِ كُلِّهِمْ، فَحینَئِذ یَقُولُ: هذا خالِصٌ لی، فَیَقْبَلُهُ بِكَرَمِهِ. (بحارالانوار، ج۶۷، ص۱۱۱)

بنده‌ای به حقیقت عبادت، آن‌گونه که حق عبادت اوست، نمی‌رسد، مگر آنکه از همه قطع امید کند ـ و تنها امیدش خدای یکتا باشد ـ در چنین حالتی خداوند گوید: «این عمل خالصانه برای من است» و آن را مورد قبول و عنایت خود قرار می‌دهد.

۱۴. مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا اسْتِعْفافاً عَنِ النّاسِ، وَ سَعْیاً عَلی أهْلِهِ، وَ تَعَطُّفاً عَلی جارِهِ، لَقَی اللهَ عَزَّ وَجَلَّ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ وَجْهُهُ مِثْلُ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ. (وسائل‌الشیعه، ج۱۷، ص۲۱)

هرکس دنیا را به‌جهت یکی از این سه حالت طلب کند روز قیامت در حالتی محشور می‌شود و خداوند متعال را ملاقات می‌کند که صورتش همچون ماه شب چهارده، نورانی است: بی‌نیازی از مردم، آسایش و رفاه خانواده و عائله‌اش، کمک و رسیدگی به همسایه‌اش.

۱۵. مَنْ دَعَا اللهَ بِنا أفْلَحَ، وَ مَنْ دَعاهُ بِغَیْرِنا هَلَكَ وَ اسْتَهْلَكَ. (امالی، شیخ طوسی، ج۱، ص۱۷۵)

هرکه خداوند را به‌وسیله ما بخواند و ما را واسطه قرار دهد رستگار خواهد شد. و کسی که غیر از ما اهل‌بیت را وسیله گرداند هلاک خواهد شد.

۱۶. لَوْ یَعّلَمُ السَائِلُ مَا فِي المَسْأَلَةِ مَا سَأَلَ اَحَدٌ اَحَداً وَ لَوْ یَعْلَمُ المَسْؤُولُ مَا فِي المَنْعِ مَا مَنَعَ اَحَدٌ اَحَداً. (تحف‌العقول، ص۳۰۰)

اگر درخواست‌کننده می‌دانست چه چیز در درخواست کردن است هیچ‌گاه کسی از کسی درخواست نمی‌کرد و اگر کسی که از او درخواستی شده می‌دانست در خودداری چیست هیچ‌کاه کسی کسی را رد نمی‌کرد.

۱۷. لا فَضیلَةَ کالجِهادِ، ولاجِهادَ کمُجاهَدَةِ اَلهَوی. (تحف‌العقول، ص۲۸۶)

فضیلتی چون جهاد نیست، و جهادی چون مبارزه با هوای نفس نیست.

۱۸. الكَمال كُلُ الكَمال التَّفَقهُ فِی الدِّینِ وَ الصَبرُ عَلی النائِبَه وَ تَقدِیرُ المَعیشَةِ. (کافی، ج۱، ص۳۲)

نهایت کمال، فهم در دین و صبر بر مصیبت، و اندازه‌ نگه‌داشتن در خرج زندگانی است.

۱۹. مَن عَمِلَ بما یَعلَم عَلَّمَهُ الله ما لَم یَعلَم. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۸۹)

هر کس به آنچه می‌داند عمل کند، خداوند آنچه را که نمی‌داند به او خواهد آموخت.

۲۰. اِتَّقُوا المُحَقَّراتِ مِن‏َ الذُّنوبِ فَإنّ لها طالباً. (کافی، ج۲، ص۲۷۰)

از گناهانى که [به نظرتان] کوچک مى‏‌آید بپرهیزید، که آنها را هم درخواست‌کننده‌ای است.

۲۱. مَن كَانَ ظاهِرُه أَرجَح مِن بَاطِنِه، خَفَّ مِیزانه. (بحارالانوار، ج۶۸، ص۳۶۵)

هر کس ظاهرش از باطنش بهتر باشد، ترازوی اعمالش سبک می‌شود.

۲۲. فإِنَّ الیَوم غَنِیمَة و غَداً لا تَدرِی لِمَن هُو. (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۷۹)

امروز غنیمت است، درحالی‌که نمی‌دانی فردا از آن کیست.

۲۳. یُحفَظ الأَطفال بِصَلاحِ آبائِهِم. (بحارالانوار، ج۶۸، ص۲۳۶)

فرزندان، به‌واسطه صالح بودن پدرانشان [از انحراف] محفوظ می‌مانند.

۲۴. الإِیمانُ حُبٌّ و بُغضٌ. (تحف‌العقول، ص۳۰۴)

ایمان، دوستی و دشمنی است.

۲۵. إِنَّ اللهَ یُحِبُّ إِفشاءَ السَّلام. (تحف‌العقول، ص۳۰۰)

خداوند افشای سلام را دوست دارد.

۲۶. إِنَّ الحَسد لَیَاكُل الإِیمَان كَما تَاكُل النَّار الحَطَب. (کافی، ج۲، ص۳۰۶)

حسد ایمان را می‌خورد، چنان‌که آتش هیزم را.

۲۷. رَحِمَ اللهُ عَبداً أَحیا العِلم. (کافی، ج۱، ص۴۱)

خدا رحمت کند بنده‌ای را که علم را زنده کند.

۲۸. تَزَین للَّهِ‏ِ بِالصِّدقِ فِي الاعمالِ. (تحف‌العقول، ص۲۸۵)

با صدق و راستی، عمل خود را براى خدا بیارا.

۲۹. إنَّ أعْمالَ الْعِبادِ تُعْرَضُ عَلی نَبیِّكُمْ كُلَّ عَشیَّهِ خَمیس، فَلْیَسْتَحِ أحَدُكُمْ أنْ یُعْرِضَ عَلی نَبیِّهِ الْعَمَلَ الْقَبیح. (وسائل‌الشیعه، ج۱۶، ص۱۱۳)

همانا کارهای بندگان در هر شب جمعه بر پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله عرضه می‌گردد، پس حیاء کنید از این که عمل زشت شما را نزد پیغمبرتان ارائه دهند.

۳۰. اِستَشِر في أمرِک الَّذینَ یخشَونَ اللَّهَ. (تحف‌العقول، ص۲۹۳)

در کار خود، با کسانى مشورت کن که از خدا می‌ترسند.

۳۱. الصَّبرُ صَبرانِ: صَبرٌ عَلی البَلاءِ حَسَنٌ جَمیلٌ وَ أفضَلُ الصَّبرَین الوَرَعُ عَن المَحارم. (کافی، ج۲، ص۹۱)

صبر بر دو گونه است: صبر بر بلا که نیکو و زیباست و برترین این دو قسم پرهیز نمودن از حرام‌های الهی است.

۳۲. من تَرک الجَماعَة رغبَةً عَنها و عَن جَماعَةِ المُسلمِین مِن غیر عِلَّةٍ فَلا صَلاة لَه. (امالی، شیخ صدوق، ص۴۸۵)

کسی که از روی بی‌میلی و بدون عذر و علت نماز جماعت را [که اجتماع مسلمانان است] ترک کند، نمازی برای او نیست.

۳۳. بُنِي الاِسلام علی الخَمس الصَلوة و الزَکوة و الصَوم و الحَج و الوِلایَة‏و لَم یناد بشى‏ء ما نُودي بِالوِلایة یوم الغَدیر. (کافى، ج۲، ص۲۱)

اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت و به هیچ چیز به اندازه آنچه در روز غدیر به ولایت تأکید شده، ندا نشده است.

۳۴. تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فی وَجهِ أخیهِ حَسَنَةٌ. (کافی، ج۲، ص۱۸۸)

لبخند مرد به روى برادر دینی‌اش حسنه است.

۳۵. فَوَ اللهَ ما شیعَتُنا إلّا مَنِ اتَّقَى اللّهَ و أطاعَهُ. (کافی، ج۲، ص۷۴)

به خدا سوگند شیعه ما تنها کسى است که تقواپیشه و مطیع خداوند باشد.

۳۶. اَلحَیاءُ والإیمانُ مَقرونانِ فی قَرَنٍ فَإذا ذَهَبَ أحدُهُما تَبِعَهُ صاحِبُهُ. (کافى، ج۲، ص۱۰۶)

حیا و ایمان به یک ریسمان پیوسته‏‌اند؛ چون یکى برود، دیگرى نیز از پىِ آن برود.

۳۷. اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ یَقى بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ وَ یُجَلّى بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَهُ. (کافى، ج۸، ص۵۲)

خداوند عزوجل به‌وسیله تقوا، انسان را از آنچه عقلش به آن نمى‏‌رسد، حفظ مى‏‌کند و کوردلى و نادانى را از او دور مى‏‌نماید.
 

۳۸. مَن تَوَكَّلَ عَلَى اللّه‏ِ لایُغلَبُ وَمَنِ اعتَصَمَ بِاللّه‏ِ لایُهزَمُ. (بحارالانوار، ج۶۸، ص۱۵۱)

هرکس به خدا توکل کند، مغلوب نشود و هرکس به خدا توسل جوید، شکست نخورد.

۳۹. ما مِن شَیءٍ أحَبَّ إلَى اللّهِ عَزَّوجلَّ مِن عَمَلٍ یداوَمُ عَلَیهِ، وإن قَلَّ. (کافی، ج۲، ص۸۲)

هیچ‌چیز نزد خداوند عزوجل محبوب‌تر از عملى نیست که بر آن مداومت شود؛ هرچند اندک باشد.

۴۰. عَالِمٌ ینتَفع بِعِلمِه أَفضَل مِن سَبعین ألف عَابد. (کافی، ج۱، ص۳۳)

دانشمندی که از علمش سود برند، از هفتاد هزار عابد بهتر است.