زندگی‌نامه کوتاه از سید مهدی بحرالعلوم

در ماه شوال سال ١١۵۵ هـ.ق به دنیا آمد، و در ماه ذی‌حجه (یا رجب) ١٢١٢ ق از دنیا رفت. زندگی نسبتاً کوتاهی داشت، اما اندوخته و بهره او از این عمر کوتاه، بسیار عظیم بود. علم و عمل را با هم توأم کرد و در راه رضایت ائمه اطهار علیه‌السلام آن‌قدر تلاش کرد که توفیق تشرفاتی به محضر امام عصر علیه‌السلام را یافت. سید بحرالعلوم از معدود عالمانی است که داستان‌های تشرف او، در بین اهل علم و فضل مشهور و پذیرفته است و در آن شک و شبهه‌ای نمی‌شود.

او آن‌قدر با امام زمان علیه‌السلام آشنا شده بود که اگر در مکانی ایشان را می‌دید، می‌شناخت. از شیخ زین‌العابدین سلماسی که همراه نزدیک سید بحرالعلوم بوده است نقل است که روزی جناب سید وارد حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام شد؛ ناگاه شنیده شد که این اشعار را می‌خواند:

چه خوش است صوت قرآن ز تو دلربا شنیدن

به رخت نظاره کردن، سخن خدا شنیدن

از سید سؤال کردم که ماجرا چیست؟ فرمود: چون وارد حرم امیرالمؤمنین شدم حضرت حجت علیه‌السلام را دیدم که در بالای سر، به آواز بلند، تلاوت قرآن می‌کرد. چون صدای ایشان را شنیدم، این اشعار را خواندم.^[١]

روزی جناب سید وارد حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام شد؛ ناگاه شنیده شد که این اشعار را می‌خواند:

چه خوش است صوت قرآن ز تو دلربا شنیدن

به رخت نظاره کردن، سخن خدا شنیدن

از سید سؤال کردم که ماجرا چیست؟ فرمود: چون وارد حرم امیرالمؤمنین شدم حضرت حجت علیه‌السلام را دیدم که در بالای سر، به آواز بلند، تلاوت قرآن می‌کرد. چون صدای ایشان را شنیدم، این اشعار را خواندم.

سید در مسائل علمی آن‌چنان متبحر بود، که استادش، میرزا مهدی اصفهانی به او لقب «بحرالعلوم» داد. به قول صاحب کتاب روضات‌الجنات،‌ «همین افتخار برای سید کافی است که نه کسی قبل از او و نه بعد از او،‌ به این لقب خوانده نشد».^[٢]

شاهد دیگر درباره علم و دانش سید بحرالعلوم این است که مدتی را در مکه معظمه اقامت کرد و در این مدت، برای پیروان مذاهب چهارگانه اهل‌سنت، طبق مذهب خودشان تدریس می‌کرد. در طی این مدت، آن‌قدر در تقیه دقت می‌کرد که هریک از آن افراد گمان می‌کردند، سید بر مذهب خودشان است.

سید بحرالعلوم بسیار به نماز شب و عبادت اهتمام داشت، تاآنجاکه وقتی مطلع شد، طلبه‌ها در خواندن نماز شب، کوتاهی می‌کنند، درس خود را تعطیل کرد. حضرت آیت‌الله‌ بهجت قدس‌سره می‌فرمود: «زمانی سید بحرالعلوم رحمه‌اللّه درس را تعطیل نمود، آقا سید جواد [عاملی] رحمه‌اللّه از ایشان می‌پرسد: چرا درس را تعطیل کرده‌اید؟ می‌فرماید: آخر شب از مدرسه‌ای می‌گذشتم، دیدم طلاب خوابیده‌اند و برای نماز شب و تهجد بیدار نیستند. آری، سید بحرالعلوم رحمه‌اللّه از شدت ناراحتی به اصطلاح قهر کرده و برای تنبیه، درس را تعطیل کرده بود که چرا مستحب به این مهمی را به‌جا نمی‌آورند».

روش سید بحرالعلوم به روش اجداد پاکش بسیار نزدیک بود. بسیار به رسیدگی به فقرا اهمیت می‌داد و از حال آنان اطلاع داشت. حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره درباره این اخلاق سید چنین حکایت می‌فرمود: «مرحوم سید بحرالعلوم به آقا سید جواد جبل‌عاملی رحمه‌الله، صاحب مفتاح‌الکرامة، فرمود: در همسایگی شما اهل علمی زندگی می‌کند که اهل جبل‌عامل و همشهری شماست، ولی مدتی است در خانه‌اش غذا پیدا نمی‌شود. سید [جواد] رحمه‌الله گفت: بله، ولی من اطلاع نداشتم که ایشان در مضیقه است. سید بحرالعلوم رحمه‌الله گفت: اگر مطلع بودی و رسیدگی نمی‌کردی کافر بودی، ناراحتی من از این است که چرا از حال همسایه‌ات بی‌خبری!».

از حکایاتی که درباره سید بحرالعلوم از بزرگان نقل شده می‌فهمیم که علوم سید، فقط در علوم ظاهری خلاصه نمی‌شد، بلکه او صاحب کرامات بسیاری بوده است، تاآنجاکه بنا به نقل حضرت آیت‌الله بهجت قدس‌سره در یکی از مجالس خود به اهل مجلس می‌گوید: «همه اهل مجلس را می‌شناسم و می‌دانم چه کسی بهشتی است و چه کسی جهنمی».

در بین علمای شیعه، عالمانی چنین صاحب کرامات بسیار بودند و البته هنوز هم مسیر باز است. مرحوم آیت‌الله بهجت قدس‌سره همواره توصیه می‌کرد که راه رسیدن به آنچه علمای سابق به آن رسیده بودند، اهتمام به انجام واجبات و مستحبات و ترک حرام‌ها و مکروهات است: «گفت: چرا پس علمای سلف این‌قدر اهل کرامات بودند و  ما نیستیم؟ گفتند: چون آنها بین مستحب و واجب فرق نمی‌گذاشتند؛ بین مکروه و حرام فرق نمی‌گذاشتند. شما پنج تا کردید و با هر کدام معامله مخصوصی کردید. از این جهت شما اهل کرامت نیستید».