دوازده چیز نماز را باطل می‌کند و آنها را «مُبطِلات» می‌گویند:
١ـ از بین رفتن یکی از شروط در اثناء نماز؛
٢ـ باطل شدن وضو یا غسل در اثناء نماز، عمداً یا سهواً؛
٣ـ گذاشتن دست‌ها روی هم عمداً با قصد اینکه جزء نماز است؛
۴ـ گفتن «آمین» عمداً بعد از حمد؛
۵ـ برگرداندن عمدی تمام بدن به پشت سر (روی برگرداندن از قبله)؛
۶ـ حرف زدن عمدی؛
٧ـ خندیدن عمدی (قهقهه کردن)؛
٨ـ برای امور دنیا با صدای بلند عمداً گریه کردن؛
٩ـ کار زیادی که صورت نماز را به‌هم بزند؛
١٠ـ خوردن و آشامیدن در بین نماز؛
١١ـ شک در رکعت‌های نماز دو یا سه رکعتی؛
١٢ـ کم و زیاد کردن رُکن نماز عمداً یا سهواً؛
و تفصیل موارد ذکر شده به ترتیب در مسائل بعدی ذکر می‌شود.
اول: آنکه در بین نماز یکی از شرط‌های آن از بین برود؛ مثلاً در بین نماز بفهمد مکانش غصبی است.
دوم: آنکه در بین نماز عمداً یا سهواً یا از روی ناچاری، چیزی که وضو یا غسل را باطل می‌کند، پیش آید؛ مثلاً بول از او بیرون آید. ولی کسی که نمی‌تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند، اگر در بین نماز بول یا غائط از او خارج شود، چنانچه به دستوری که در احکام وضو گفته شد، عمل نماید نمازش باطل نمی‌شود. و نیز اگر در بین نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتی که به وظیفه مستحاضه عمل کرده باشد، نمازش صحیح است.
سوم: آنکه مثل بعضی از کسانی که شیعه نیستند، دست‌ها را روی هم بگذارد و قصدش این باشد که این کار جزء نماز است یا انجام دادن آن لازم است، در غیر این صورت اگر عمداً این کار را بکند، از روی احتیاط نمازش را باید دوباره بخواند.
«٩٢٨» هرگاه برای ادب دست‌ها را روی هم بگذارد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند، ولی اگر از روی فراموشی یا ناچاری یا برای کار دیگر مثل خاراندن دست و مانند آن، دست‌ها را روی هم بگذارد بنابر اظهر اشکال ندارد.
چهارم: بنابر احتیاط آنکه بعد از خواندن حمد، آمین بگوید و گفتن آن حرام است، ولی اگر اشتباهاً یا از روی تقیه بگوید، نمازش باطل نمی‌شود.
پنجم: آنکه عمداً با تمام بدن به پشت سر، یعنی بیش از سمت راست و چپ، توجه کند و اگر فقط با صورت به طرف راست یا چپ توجه کند، نمازش باطل نمی‌شود، و اگر عمداً با تمام بدن به راست یا چپ و یا فقط با صورت به پشت سر توجه نماید، بنابر اظهر و احوط نمازش باطل است. و اگر سهواً و یا از روی فراموشی باشد، مانعی ندارد در اولی و محل احتیاط است در دومی.
ششم: آنکه عمداً کلمه‌ای بگوید که دو حرف یا بیشتر داشته، ولی بی‌معنا باشد و یا اینکه یک حرف یا بیشتر بوده، ولی معنا داشته باشد.
«٩٢٩» سرفه کردن، آروغ زدن و آه کشیدن در نماز اشکال ندارد، ولی گفتن آخ و آه و مانند اینها که دو حرف است، اگر عمدی باشد نماز را باطل می‌کند. ولی اگر بگوید: «آه مِنْ ذُنُوبی» اشکال ندارد.
«٩٣٠» اگر کلمه‌ای را به قصد ذکر بگوید، مثلاً به قصد ذکر بگوید «اللّه اکبر»، و در موقع گفتن آن صدا را بلند کند که چیزی را به دیگری بفهماند، اشکال ندارد؛ ولی اگر به قصد اینکه چیزی را به کسی بفهماند کلمه‌ای را، مناسب مقصودش بگوید، اگرچه قصد ذکر هم داشته باشد، نماز باطل می‌شود.
«٩٣١» قرآن یا دعا خواندن در نماز اشکال ندارد، مگر چهار آیه‌ای که سجده واجب دارند ـ و در مسئله ٨٩٨ گذشت ـ یا اینکه دعا خواندن به‌طوری‌که به نظم واجب در قرائت و یا ذکر واجب صدمه بزند و یا نفرین بر مؤمن باشد که در این صورت نماز باطل خواهد بود.
«٩٣٢» دعا یا ذکر خداوند متعال به هر لغتی که مخصوص نمازگزار باشد، در بین نماز، اگرچه به عربی نباشد، مانعی ندارد، ولی خلاف احتیاط است، حتی در قنوت. ولی بنابر احتیاط واجب ذکرهای مستحبی رکوع، سجود و تشهد را به غیر عربی نخواند.
«٩٣٣» اگر چیزی از حمد و سوره و ذکرهای نماز را عمداً یا احتیاطاً چند مرتبه بگوید، اشکال ندارد، مگر اینکه به نظم واجب دیگر، مثل قرائت و یا ذکر واجب صدمه بزند.
«٩٣۴» در حال نماز، انسان نباید به دیگری سلام کند و اگر دیگری به او سلام کند، باید مثل سلام او جواب بدهد. بنابراین اگر گفت: «سلام علیکم» جواب بگوید: «سلام علیکم» و اگر گفت: «السلام علیک»، باید در جواب بگوید: «السلام علیک».
«٩٣۵» انسان باید جواب سلام را در نماز و غیر نماز فوراً بگوید، و اگر عمداً یا از روی فراموشی جواب سلام را به‌قدری طول دهد که اگر جواب بگوید جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد نباید جواب بدهد؛ و در غیر نماز، دیگر جواب دادن واجب نیست.
«٩٣۶» باید جواب سلام را طوری بگوید که سلام‌کننده بشنود، ولی اگر سلام‌کننده کر باشد، چنانچه انسان به‌طور معمول جواب او را بدهد کافی است.
«٩٣٧» نمازگزار می‌تواند به جای رد سلام، جواب سلام را به قصد دعاء بگوید.
«٩٣٨» اگر زن یا مرد نامحرم یا بچه ممیز، یعنی بچه‌ای که خوب و بد را می‌فهمد و به معنای سلام آگاه است، به نمازگزار سلام کند، نمازگزار باید جواب او را بدهد.
«٩٣٩» اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصیت کرده، ولی نمازش صحیح است.
«٩۴٠» اگر کسی به نمازگزار غلط سلام کند، به‌طوری‌که سلام حساب نشود، جواب او واجب نیست، مگر اینکه احتمال بدهد که سلام‌کننده نمی‌تواند به‌طور صحیح سلام دهد، که در این صورت ردّ سلام واجب است.
«٩۴١» جواب سلام کسی که مسلمان نیست، در نماز، واجب نیست، بلکه جایز هم نیست، ولی در غیر نماز ممکن است جواب به لفظ سلام فقط یا علیک فقط، جایز باشد، مگر اینکه مصلحتی در کار باشد که در این صورت با قصد قرآن خواندن، «سلامٌ علیک» یا «سلامٌ علیکم» می‌گوید که در این صورت جایز و گاهی خوب و گاهی واجب می‌شود.
«٩۴٢» اگر کسی به عدّه‌ای سلام کند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولی اگر یکی از آنان جواب دهد کافی است.
«٩۴٣» سلام کردن مستحب است و خیلی سفارش شده است که سواره به پیاده و ایستاده به نشسته و کوچک‌تر به بزرگ‌تر سلام کند.
«٩۴۴» اگر به عده‌ای سلام کند و کسی که بین آنها مشغول نماز است شک کند که سلام‌کننده قصد سلام کردن به او را هم داشته یا نه، نباید جواب بدهد و همچنین است اگر بداند که او را هم قصد کرده، ولی دیگری جواب سلام را بدهد؛ اما اگر بداند که او را هم قصد کرده یا اینکه به‌وسیله‌ای بفهمد که فقط او را قصد کرده است و دیگری جواب ندهد، باید جواب او را بگوید. ولی اگر بچه ممیزی هم جواب سلام را داد بنابر اظهر از نمازگزار و دیگران ساقط می‌شود.
«٩۴۵» اگر دو نفر با هم در یک زمان به یکدیگر سلام کنند، بر هر یک واجب است جواب سلام دیگری را بدهد، ولی احتمال دارد که بر هیچ کدام رد سلام واجب نباشد؛ و اگر کسی به یکی از دو نفر بدون تعیین سلام کرد، جواب سلام بر هیچ کدام واجب نیست و در حال نماز جایز نیست.
هفتم: از مبطلات نماز، عمداً قهقهه کردن (یعنی خندیدن شدید) است، ولی اگر سهواً یا از روی فراموشی قهقهه کرد، نمازش صحیح است؛ و اگر کسی با صدا بخندد، ولی به حدّ قهقهه نرسد، در صورتی که مقدمه خندیدن به اختیار و توجه او بوده است، بنابر اظهر نمازش باطل است، وگرنه باطل بودن نماز مطابق احتیاط است که نماز را تمام کرده و بعد از روی احتیاط دو مرتبه اعاده نماید.
«٩۴۶» اگر برای جلوگیری از صدای خنده حالش تغییر کند، مثلاً رنگش سرخ شود، نمازش صحیح است.
هشتم: آنکه برای کار دنیا عمداً با صدا گریه کند، ولی اگر برای کار دنیا بی‌صدا گریه کند اشکال ندارد؛ و اگر از ترس خدا یا برای آخرت گریه کند، آهسته باشد یا بلند، اشکال ندارد، بلکه از بهترین اعمال است.
نهم: از مبطلات نماز کار زیادی است که نزد افراد متشرعه صورت نماز را به‌هم بزند، مثل دست زدن و به هوا پریدن و مانند اینها، کم باشد یا زیاد، عمداً باشد یا از روی فراموشی. ولی کاری که صورت نماز را به‌هم نزند، مثل کشتن عقرب، حفظ کردن مال، ساکت کردن و بغل کردن و شیر دادن بچه، و اشاره کردن با دست، اشکال ندارد.
«٩۴٧» اگر در بین نماز به‌قدری ساکت بماند که نگویند نماز می‌خواند، نمازش باطل است.
دهم: از مبطلات نماز، خوردن و آشامیدن است که اگر در نماز طوری بخورد یا بیاشامد که نگویند نماز می‌خواند، نمازش باطل می‌شود.
«٩۴٨» اگر عمداً در نماز چیز کمی بخورد، به‌طوری‌که موالات یعنی پی‌درپی آوردن کارهای نماز به‌هم نخورد و از صورت نمازگزار هم خارج نشود، بنابر احتیاط واجب، نمازش را باید دو مرتبه بخواند، ولی اگر سهواً باشد، بنابر اظهر نماز صحیح است.
«٩۴٩» اگر در بین نماز، غذایی را که لای دندان‌ها مانده فرو ببرد، نمازش باطل نمی‌شود؛ و همچنین اگر قند یا شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و در حال نماز کم‌کم آب شود و فرو رود بنابر اظهر نماز اشکال پیدا نمی‌کند.
یازدهم: از مبطلات نماز شک در رکعت‌های نماز دو رکعتی یا سه رکعتی، یا در دو رکعت اول نمازهای چهار رکعتی است.
دوازدهم: آن است که رکن نماز را عمداً یا سهواً کم یا زیاد کند، یا چیزی از واجبات را که رکن نیست، عمداً کم یا زیاد نماید.
«٩۵٠» اگر بعد از نماز شک کند که در بین نماز کاری که نماز را باطل می‌کند، انجام داده یا نه، نمازش صحیح است.
