«۳۶۱» غسل جنابت به خودی خود مستحب است و برای خواندن نماز واجب و مانند آن واجب می‌شود. ولی برای نماز میت و سجده شکر و سجده‌های واجب قرآن غسل جنابت لازم نیست.

«۳۶۲» غسل را چه واجب باشد و چه مستحب، به دو صورت می‌شود انجام داد: ترتیبی و ارتماسی، و غسل ترتیبی افضل از ارتماسی است.

«۳۶۳» در غسل ترتیبی باید به نیت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست، بعد طرف چپ بدن را بشوید؛ و اگر عمداً یا از روی فراموشی یا به‌سبب ندانستن مسئله به این ترتیب عمل نکند، غسل او باطل است، ولی چنانچه قصد قربت داشته و آنچه را که مقدّم داشته، اعاده نماید غسل صحیح است؛ و احتیاط واجب رعایت ترتیب در هر عضو از غسل ترتیبی است، به این صورت که از بالا شروع کند و به قسمت‌های پایین عضو ختم کند.

«۳۶۴» نصف ناف و نصف عورت را باید با طرف راست بدن و نصف دیگر را باید با طرف چپ بشوید.

«۳۶۵» برای آنکه یقین کند هر سه قسمت یعنی سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را کاملاً شسته، باید هر قسمتی را که می‌شوید مقداری از قسمت‌های دیگر را هم با آن قسمت بشوید.

«۳۶۶» اگر بعد از غسل بفهمد جایی از بدن را نشسته و نداند کجای بدن است، باید دوباره غسل کند.

«۳۶۷» اگر بعد از غسل بفهمد مقداری از بدن را نشسته، ولی هنوز چیزی که وضو را باطل می‌کند از او سر نزده است چنانچه از طرف چپ باشد شستن همان مقدار کافی است، و اگر از طرف راست باشد باید بعد از شستن آن مقدار دوباره طرف چپ را بشوید، بنابر اظهر در اعتبار ترتیب سر با دو جانب و احوط در ترتیب بین دو جانب و اظهر در عدم اعتبار ترتیب از بالا به پایین در حال نسیان. و اگر از سر و گردن باشد باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و بعد طرف چپ را بشوید. و اگر در اثناء غُسل چیزی که وضو را باطل می‌کند از او سر زده، احتیاط در این است که غسل را دو مرتبه به‌طور کامل انجام دهد و برای نماز و کاری که برای آن وضو لازم است وضو بگیرد.

«۳۶۸» در غسل ارتماسی اگر به نیت غسل ارتماسی به‌تدریج در آب فرو رود تا تمام بدن زیر آب رود غسل او صحیح است، و احتیاط آن است که از اول فرو رفتن در آب نیت غسل کردن را داشته باشد به آنچه غسل ارتماسی با آن محقق و تمام می‌شود و اظهر کفایت نیت در حال فرو رفتن مجموع بدن در آب است.

«۳۶۹» در غسل ارتماسی اگر همه بدن زیر آب باشد و بعد از نیت غسل، بدن را حرکت دهد غسل او صحیح است.

«۳۷۰» اگر بلافاصله بعد از غسل ارتماسی بفهمد که به جایی از بدن آب نرسیده، اگر جای آن را بداند، شستن همان مقدار کافی است؛ و اگر جای آن را نداند یا بعد از مدتی متوجه شود، باید دوباره غسل کند.

«۳۷۱» در غسل ارتماسی باید تمام بدن پاک باشد، مگر اینکه در آنِ واحد هم بدن پاک شود و هم غسل انجام گیرد؛ و در غسل ترتیبی پاک بودن تمام بدن لازم نیست، و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتی را پیش از غسل دادن آن قسمت آب بکشد کافی است. ولی پاک بودن تمام بدن قبل از شروع در غسل مطلقاً، موافق احتیاط است.

«۳۷۲» اگر در غسل مقداری از بدن نشسته بماند، غسل باطل است؛ ولی شستن جاهایی از بدن که دیده نمی‌شود، مثل داخل گوش و بینی واجب نیست.

«۳۷۳» جایی را که شک دارد از ظاهر بدن است یا از باطن آن، شستن آن لازم نیست، ولی احتیاط در شستن است.

«۳۷۴» چیزی را که مانع رسیدن آب به بدن است، باید برطرف کند.

«۳۷۵» اگر موقع غسل شک کند که چیزی که مانع از رسیدن آب باشد، در بدن او هست یا نه، باید بنابر احوط وارسی کند تا مطمئن شود که مانعی نیست. و اگر وارسی نکرد و پس از غسل معلوم شد مانعی نبوده و قصد قربت داشته، غسل صحیح است.

«۳۷۶» لزوم شستن موهای کوتاه که پوست از لای آنها دیده می‌شود در موقع غسل کردن خالی از قوت نیست، ولی موهای بلند لازم نیست.

«۳۷۷» تمام شرط‌هایی که برای صحیح بودن وضو گفته شد، مثل پاک بودن آب، در صحیح بودن غسل هم شرط است، ولی در غسل لازم نیست بدن را از بالا به پایین بشوید، امّا در ترتیبی احوط است، و نیز در غسل ترتیبی لازم نیست بعد از شستن هر قسمت فوراً قسمت دیگر را بشوید، بلکه اگر بعد از شستن سر و گردن مقداری صبر کند و بعد طرف راست را بشوید و بعد از مدتی طرف چپ را بشوید اشکال ندارد.

«۳۷۸» کسی که نمی‌تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند، اگر به اندازه‌ای که غسل کند و نماز بخواند، بول و غائط از او بیرون نمی‌آید چنانچه وقت تنگ باشد، باید هر قسمت را فوراً بعد از قسمت دیگر بشوید و بعد از غُسل هم فوراً نماز بخواند؛ و همچنین است حکم زن مستحاضه که بعداً گفته می‌شود.

«۳۷۹» اگر در بین غسل، حدث اصغر از او سر زند، مثلاً بول کند، بنابر احتیاط به قصد وظیفه واقعیّه (اعم از تمام یا اتمام) غسل را دوباره از سر شروع کند و برای نماز و کاری که وضو لازم دارد، وضو بگیرد.

«۳۸۰» کسی که چند غسل بر او واجب است، می‌تواند به نیت همه آنها یک غسل به‌جا آورد، یا آنها را جداجدا انجام دهد.

«۳۸۱» کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نماز وضو بگیرد، ولی در غسل‌های دیگر برای نماز باید وضو بگیرد.

غسل‌های واجب هفت قسم می‌باشد: ١ـ غسل جنابت؛ ٢ـ غسل استحاضه؛ ٣ـ غسل حیض؛ ۴ـ غسل نفاس؛ ۵ـ غسل میت؛ ۶ـ غسل مس میت؛  ٧ـ غسلی که به‌واسطه نذر و قسم و مانند اینها واجب می‌شود.
 به مناسبت ذکر غسل میت و مس میت، احکام دیگر مربوط به اموات نیز ذکر می‌شود.

«۳۴۹» به دو چیز انسان جنب می‌شود: اول، جماع؛ دوم. بیرون آمدن منی، چه در خواب باشد چه در بیداری، با اختیار باشد یا بی‌اختیار، کم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی‌شهوت.

«۳۵۰» اگر رطوبتی از انسان خارج شود و نداند منی است یا بول یا غیر اینها، چنانچه با شهوت و جَستن بیرون آمده و بعد از بیرون آمدن آن، بدن سست شده، آن رطوبت حکم منی را دارد، بلکه اگر فقط با شهوت و جَستن باشد ثابت شدن حکم منی خالی از وجه نیست؛ و اگر هیچ یک از این سه نشانه را نداشته باشد، حکم منی ندارد. و در مریض لازم نیست آن آب، با جَستن بیرون آمده باشد، بلکه اگر با شهوت بیرون آمده باشد در حکم منی است، بنابر اظهر؛ و همچنین در زن مریض بنابر احوط، و لازم نیست بدن او سست شود، بلکه خالی از وجه نیست که حکم زن در صحت و مرض مانند مرد باشد.

«۳۵۱» مستحب است انسان بعد از بیرون آمدن منی بول کند، و اگر بول نکند و بعد از غسل رطوبتی از او بیرون آید، که نداند منی است یا رطوبت دیگر، حکم منی را دارد. و اگر نمی‌تواند بول کند بنابر احوط باید استبراء کند به کیفیتی که در احکام تخلی گذشت و اگر به این صورت استبراء کرد و یا بول نمود و بعد رطوبتی خارج شد که ندانست بول است یا منی، حکم بول را دارد.

«۳۵۲» اگر کسی در قُبُل زن جماع کند و به اندازه ختنه‌گاه داخل شود هر دو جنب می‌شوند؛ و همچنین است بنابر اظهر اگر در دُبُر زن نزدیکی کند، بلکه بنابر اظهر و احوط اگر در دُبُر مردی نزدیکی کند نیز همین‌طور است و در نزدیکی با حیوان نیز بنابر احتیاط حکم همین است.

«۳۵۳» اگر شک کند به مقدار ختنه‌گاه داخل شده یا نه، غسل بر او واجب نیست.

«۳۵۴» اگر ـ نَعُوذُبِاللّه ـ حیوانی را وَطی کند، یعنی با او نزدیکی نماید و منی از او بیرون آید، غسل تنها کافی است. و اگر منی بیرون نیاید، چنانچه پیش از وطی وضو داشته باز هم غسل تنها کافی بوده و احتیاطی است و اگر وضو نداشته احتیاط واجب آن است که غسل کند، وضو هم بگیرد.

«۳۵۵» اگر منی از جای خود حرکت کند و بیرون نیاید، یا انسان شک کند که منی از او بیرون آمده یا نه، غسل بر او واجب نیست. و همچنین است اگر خواب ببیند که محتلم شده، ولی بعد از بیدار شدن اثری از منی نبیند.

«۳۵۶» هرگاه بعد از غسل، منی مرد از زن خارج شود غسل واجب نیست و همچنین است اگر شک کند که منی بیرون آمده از خود اوست یا از مرد، اما اگر علم یا اطمینان داشته باشد که منی خارج شده از خود اوست و یا مخلوط با منی مرد است، غسل بر او واجب است.

«۳۵۷» کسی که نمی‌تواند غسل کند، ولی تیمم برایش ممکن است، بعد از داخل شدن وقت نماز هم می‌تواند با عیال خود نزدیکی کند، مگر آنکه قبل از وقت متطهر باشد.

«۳۵۸» اگر در لباس خود منی ببیند و بداند که از خود اوست و برای آن غسل نکرده، باید غسل کند و نمازهایی را که یقین یا اطمینان دارد که بعد از بیرون آمدن منی خوانده، قضا یا اعاده کند.

«۳۵۹» پنج چیز بر جنب حرام است:

 ١ـ رساندن جایی از بدن به خط قرآن، یا به اسم خدا و بنابر احتیاط به اسم پیغمبران و امامان و اسم حضرت زهرا علیهم‌السلام به‌طوری‌که در وضو گفته شد.

 ٢ـ رفتن به مسجدالحرام و مسجد پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اگرچه از یک در داخل و از در دیگر خارج شود؛ و همچنین داخل شدن به آنجا برای برداشتن چیزی، بنابر احوط.

٣ـ توقف در مساجد دیگر؛ ولی اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود، یا برای برداشتن چیزی برود مانعی ندارد. و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان هم توقف نکند، بلکه عبور نیز ننماید و همچنین در رواق‌ها.

۴ـ گذاشتن چیزی در مسجد.

۵ـ خواندن سوره‌ای که سجده واجب دارد و آن چهار سوره است: ١ـ سجده (سوره ۳۲)؛ ٢ـ فصّلت (۴۱)؛ ٣ـ نجم (۵۳)؛ ۴ـ علق (۹۶)؛ و اگر یک کلمه از این چهار سوره را هم بخواند حرام است.

«۳۶۰» چند چیز بر جنب مکروه است: ١ و ٢ـ خوردن و آشامیدن؛ ولی اگر وضو بگیرد مکروه نیست؛ و اگر دست و صورت را بشوید و مضمضه و استنشاق کند کراهت کمتر می‌شود.

 ٣ـ خواندن بیشتر از هفت آیه تا هفتاد آیه از سوره‌هایی که سجده واجب ندارد، بنابر احوط؛ ولی بیشتر از هفتاد آیه کراهت شدیدتری دارد.

۴ـ رساندن جایی از بدن به جلد و حاشیه و بین خط‌های قرآن.

۵ـ همراه داشتن قرآن.

۶ـ خوابیدن ولی اگر وضو بگیرد یا به‌واسطه اینکه نمی‌تواند غسل کند بدل از غسل، تیمم کند خوابیدن او مکروه نیست.

٧ـ خضاب کردن به حنا و مانند آن.