۴٣۴۵. دو باب مغازه به صورت رهن و اجاره، بيست سال قبل کرايه داده مى‌شود. از بابت رهن مبلغ سى هزار تومان و از بابت کرايه ماهيانه هزارتومان تعيين مى‌شود و با شرايط ذيل اجاره داده مى‌شود.
الف) مدت اجاره سه سال تمام است.
ب) پس از پايان مدت سه ساله، مستأجر ملزم به تخليه و تحويل مغازه‌ها مى‌باشد که در برابر اخذ مبلغ مورد رهن، مغازه‌ها را صحيح و سالم و بدون عذر و بهانه تحويل دهد (مالک وجهى به عنوان سرقفلى يا پيشينه ـ حقّ کسب و پيشه ـ از مستأجر دريافت نکرده است).
ج) مستأجر حق واگذارى مغازه به غير را ندارد.
به مدت پنج سال هر دو طرف، مالک و مستأجر با رضايت کامل رابطه‌ى استيجارى خود را ادامه مى‌دهند. مستأجر کرايه خود را مى‌دهد و مالک دريافت مى‌کند. در سال پنجم مجددا اجاره‌نامه‌اى جديد با همان سه شرط بالا تنظيم مى‌گردد. فقط مبلغ کرايه از هزار تومان به هزار و دويست تومان افزايش مى‌يابد. شروع قرارداد جديد سال شصت و سه بوده است. پانزده سال قبل، پس از پايان مدت سه ساله يعنى سال سررسيد اجاره، صاحب مغازه با پرداخت مبلغ مورد رهن خواستار تخليه مغازه و گرفتن مغازه‌هاى خود مى‌شود. مستأجر از تخليه مغازه خوددارى مى‌کند و چون صاحب مغازه از ادامه‌ى رابطه‌ى استيجارى رضايت نداشته است، اجاره‌ى ماهيانه را به حساب صندوق دادگسترى واريز مى‌نمايد. صاحب مغازه دوازده سال است اين کرايه را نگرفته است. بفرماييد:
١) پس از پايان سه سال (سررسيد اجاره)، بدون رضايت صاحب مغازه، تصاحب در آن شغل حلال است يا حرام؟
٢) آيا اين تصرّف غاصبانه مى‌باشد يا خير؟
٣) آيا شرعا مستأجر براى تخليه مغازه حق درخواست سرقفلى يا پيشينه کسب از صاحب مغازه را دارد؟
۴) اگر پس از پايان مدّت اجاره، مستأجر وجهى به عنوان سرقفلى يا پيشينه کسب از شخصى که محل را باشرايط فوق‌الذکر به او اجاره داده بگيرد، حلال است يا حرام؟
۵) اگر مستأجر که مدت اجاره‌اش گذشته است، بدون رضايت صاحب مغازه، دکان را در اختيار فرد ديگرى قرار دهد و مقدارى سرمايه در اختيار او قرار دهد که کاسبى کند (مستأجر اوّلى مدت اجاره‌اش تمام شده و در مغازه حضور ندارد) آيا توقّفش در آن محل حرام و غصبى است؟
۶) اگر مالک رضايت نداشت و مستأجر پس از پايان سررسيد اجاره، مغازه را خالى نکرد و مالک به دادگسترى شکايت کرد و دادگسترى بر اساس قوانين، حکم داد که مستأجر در مغازه بماند، آيا اين توقّف در مغازه بدون رضايت مالک حرام و توقّفش غصبى است؟
ج. اگر پولى نگرفته و مدّت اجاره سرآمده، مالک حق دارد درخواست تخليه کند.
