جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می‌دهند مال معینی بدهد؛ مثلاً بگوید: «هر کسی گمشده مرا پیدا کند ده تومان به او می‌دهم»، و به کسی که این قرار را می‌گذارد «جاعِل» و به کسی که کار را انجام می‌دهد «عامل» گویند و فرق بین جعاله و اجیر کردن دیگری برای کار، این است که در اجاره، بعد از خواندن صیغه، اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می‌شود، ولی در جعاله عامل می‌تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد، جاعل بدهکار نمی‌شود.
«١٧۵٩» جاعل باید بالغ، عاقل و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نماید.
«١٧۶٠» کاری که جاعل می‌گوید برای او انجام دهند، باید حرام نباشد و نیز باید بی‌فایده نباشد و از واجباتی نباشد که شرعاً خود عامل لازم است به‌جا آورد؛ پس اگر بگوید: «هر کس شراب بخورد یا در شب تاریک به مکانی مخوف برود یا نماز واجب خود را بخواند صد تومان به او می‌دهم»، جعاله نیست.
«١٧۶١» اگر مالی را که قرار می‌گذارد بدهد معین کند، مثلاً بگوید: «هر کس اسب مرا پیدا کند، این کیسه گندم را به او می‌دهم»، لازم نیست بگوید این گندم مال کجاست و قیمت آن چقدر است، ولی اگر مال را معین نکند، مثلاً بگوید: «کسی که اسب مرا پیدا کند، ده من گندم به او می‌دهم»، باید خصوصیات آن را کاملاً معین نماید.
«١٧۶٢» اگر جاعل، مزد معین برای کار قرار ندهد، مثلاً بگوید: «هر کسی بچه مرا پیدا کند، پولی به او می‌دهم»، و مقدار آن را معین نکند، چنانچه کسی آن عمل را انجام دهد باید مزد او را به مقداری که کار او در نظر مردم ارزش دارد، یعنی اجرت‌المثل، پرداخت نماید.
«١٧۶٣» اگر شخصی کاری را بدون جعاله یا با جعاله انجام دهد و قصد او این باشد که پولی نگیرد، مستحق اجرت نخواهد بود.
«١٧۶۴» جاعل می‌تواند پیش از آنکه عامل، شروع به کار کند جعاله را به‌هم بزند، و بعد از شروع به کار نیز می‌تواند به‌هم بزند، ولی باید مزد مقدار عملی که عامل انجام داده به او بدهد.
«١٧۶۵» اگر عامل کار را ناتمام بگذارد، چنانچه آن کار مثل پیدا کردن اسب است که تا تمام نشود برای جاعل فایده‌ای ندارد، در این صورت نمی‌تواند چیزی مطالبه نماید، و همچنین است اگر جاعل مزد را برای تمام کردن عمل قرار دهد؛ مثلاً بگوید: «هر کسی لباس مرا بدوزد صد تومان به او می‌دهم» و امّا اگر مقصودش این باشد که هر مقدار از عمل انجام گیرد برای آن مقدار هم مزد هست، جاعل باید مزد مقدار کاری را که انجام شده به عامل بدهد، اگرچه احتیاط این است که با مصالحه، یکدیگر را راضی نمایند.
