«٢٠۴» آب انگوری که جوش آمده پیش از آنکه دو سوم آن به‌واسطه جوشیدن کم شود و یک سوم آن باقی بماند، بنابر اقوی و احوط نجس است؛ و بنابر اظهر و احوط فرقی نیست در اینکه به‌وسیله آتش جوش بیاید یا به‌وسیله دیگر، ولی همین که دو سوم آن کم شد یا مبدّل به سرکه گردید، پاک می‌شود.

«٢٠۵» اگر مثلاً در یک خوشه غوره، یک دانه یا دو دانه انگور باشد، چنانچه به آبی که از آن خوشه گرفته می‌شود، آبغوره بگویند و اثری از شیرینیِ دانه انگور در آن نباشد و بجوشد، پاک و خوردن آن حلال است.

«٢٠۶» چیزی که معلوم نیست غوره است یا انگور، اگر جوش بیاید نجس نمی‌شود. و نیز اگر شک در جوشیدن آب انگور داشته باشیم، پاک و خوردن آن حلال است. اما اگر یقین به جوشیدن آب انگور پیدا شد، باید یقین به کم شدن دو سوم آن یا سرکه شدن آن پیدا کنیم تا پاک و حلال شود.

«٢٠٧» هرگاه انگور را در میان تیزاب بگذارند که سبزه شود، در صورتی که علم به جوشیدن حاصل نشود، پاک است.

«٢٠٨» اگر خون بدن انسان یا خون حیوانی که خون جهنده دارد به بدن حیوانی که خون جهنده ندارد برود و خون آن حیوان حساب شود، پاک می‌گردد و این را انتقال گویند؛ پس خونی که زالو از انسان می‌مکد چون خون زالو به آن گفته نمی‌شود و می‌گویند خون انسان است، تا وقتی که چنین است نجس می‌باشد.

«٢٠٩» اگر کسی پشه‌ای را که به بدنش نشسته بکُشد، و نداند خونی که از پشه بیرون آمده از او مکیده یا از خود پشه می‌باشد، پاک است؛ و همچنین است اگر بداند از او مکیده، ولی جزو بدن پشه حساب شود. اما اگر فاصله بین مکیدن خون و کشتن پشه به‌قدری کم باشد که بگویند خون انسان است، یا معلوم نباشد که به آن خون پشه می‌گویند یا خون انسان، نجس می‌باشد.

«٢١٠» اگر کافر شهادتین بگوید، یعنی «أَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه و أَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه» یا معنای این دو جمله را به زبان دیگری بگوید مسلمان می‌شود، و بعد از مسلمان شدن، بدن و آب دهان و بینی و عرق او پاک است. و اگر موقع مسلمان شدن، عین نجاست به بدن او باشد، باید برطرف کند و جای آن را آب بکشد. ولی اگر پیش از مسلمان شدن، عین نجاست برطرف شده باشد، لازم نیست جای آن را آب بکشد.

«٢١١» اگر موقعی که کافر بوده لباس او با رطوبت به بدنش رسیده باشد و آن لباس در موقع مسلمان شدن در بدن او نباشد، آن لباس نجس است، ولی اگر در بدن او باشد، بنابر اظهر پاک می‌شود.

 «٢١٢» اگر کافر شهادتین بگوید، و انسان نداند قلباً مسلمان شده یا نه، پاک است، ولی اگر بداند قلباً مسلمان نشده نجس بودن او خالی از وجه نیست.

«٢١٣» تبعیت آن است که چیز نجسی به‌واسطه پاک شدن چیز نجسِ دیگر، پاک شود؛ و همین طور است کودکی که در جنگ با مسلمانان از کفار اسیر می‌شود، که به‌سبب تبعیت مسلمان اسیرکننده، پاک می‌گردد.

«٢١۴» اگر شراب سرکه شود، اطراف داخل ظرف نیز با پاک شدن آن پاک می‌شود.

«٢١۵» تخته یا سنگی که روی آن، میت را غسل می‌دهند و پارچه‌ای که با آن عورت میت را می‌پوشانند و دست کسی که او را غسل می‌دهد، بعد از تمام شدن غسل پاک می‌شود.

«٢١۶» کسی که چیزی را با دست خود آب می‌کشد، بعد از پاک شدن آن چیز، دست او هم پاک می‌شود.

«٢١٧» اگر لباس و مانند آن را با آب قلیل آب بکشند و به اندازه معمول فشار دهند تا آبی که روی آن ریخته‌اند جدا شود، آبی که در آن می‌ماند پاک است.

«٢١٨» ظرف نجس را که با آب قلیل آب می‌کشند، بعد از جدا شدن آبی که برای پاک شدن، روی آن ریخته‌اند، آب کمی که در آن می‌ماند پاک است.

«٢١٩» اگر بدن حیوانی و یا منقار مرغی به عین نجس مثل خون، یا متنجس مثل آب نجس، آلوده شود، چنانچه آنها برطرف شوند بدن آن حیوان پاک می‌شود؛ و همچنین است باطن بدن انسان، مثل داخل دهان و بینی، مثلاً اگر خونی از لای دندان بیرون آید و در آب دهان از بین برود، آب کشیدن داخل دهان لازم نیست، ولی اگر دندان مصنوعی در دهان نجس شود، باید آن را آب بکشند.

«٢٢٠» اگر غذا لای دندان مانده باشد و داخل دهان خون بیاید، چنانچه انسان نداند که خون به غذا رسیده یا نه، آن غذا پاک است؛ و اگر خون به آن برسد ظاهر آن نجس می‌شود.

«٢٢١» بول و غائط حیوانی که به خوردن نجاست انسان عادت کرده نجس است (چنانچه در مسئله ٩٠ گفته شد) و اگر بخواهند پاک شود، باید آن حیوان را استبراء کنند، یعنی تا مدتی که بعد از آن مدت، دیگر به آن نجاست‌خوار نگویند، نگذارند نجاست بخورد و غذای پاک به آن بدهند. و بنابر احتیاط واجب باید شتر نجاست‌خوار را چهل روز و گاو را بیست روز و گوسفند را ده روز و مرغابی را هفت یا پنج روز و مرغ خانگی را سه روز از خوردن نجاست جلوگیری کنند و غذای پاک به آنها بدهند.

«٢٢٢» اگر بدن یا لباس مسلمان یا چیز دیگری که مانند ظرف و فرش در اختیار او است، نجس شود و آن مسلمان با آن چیزی که در اختیار اوست غایب گردد و انسان احتمال بدهد که آن چیز را آب کشیده یا به واسطه‌ای (مثلاً آن چیز در آب جاری افتاده) پاک شده است، اجتناب از آن لازم نیست.

«٢٢٣» اگر خود انسان یقین کند چیزی که نجس بوده پاک شده است، یا دو عادل به پاک شدن آن خبر دهند، آن چیز پاک است؛ و همچنین است اگر کسی که چیز نجس در اختیار اوست بگوید آن چیز پاک شده، یا مسلمانی چیز نجس را آب کشیده باشد، اگرچه معلوم نباشد درست آب کشیده یا نه.

«٢٢۴» کسی که وکیل شده است لباس انسان را آب بکشد و لباس هم در اختیار او باشد، اگر بگوید آب کشیدم، در صورتی که ظن به خلافِ گفته او نباشد، آن لباس پاک است.

«٢٢۵» اگر انسان حالی دارد که در آب کشیدن چیز نجس یقین پیدا نمی‌کند، می‌تواند به گمان اکتفا نماید. و در صورتی که می‌تواند یقین تقدیری متعارف را تشخیص دهد، آن مقدم است (یعنی با اینکه یقین پیدا نمی‌کند، به مقداری بشوید که سایر مسلمان‌ها می‌شویند و بیش از آن لازم نیست).

«٢٢۶» ظرفی که از پوست سگ یا خوک یا مردار ساخته شده، خوردن و آشامیدن از آن ظرف حرام است در صورتی که بداند ظرف موجب نجاست خوردنی می‌شود، ولی اگر علم نداشت بنابر احتیاط اجتناب کند؛ و همچنین نباید آن ظرف را در وضو و غسل و کارهایی که باید با چیز پاک انجام داد، استعمال کند. بلکه احتیاط واجب آن است که چرم سگ و خوک و مردار را، اگرچه ظرف هم نباشد در استعمالاتی که مشروط به طهارت نیست هم استعمال نکنند.

«٢٢٧» خوردن و آشامیدن از ظرف طلا و نقره حرام است، ولی نگهداری و یا استعمال آنها در زینت اطاق حرام نمی‌باشد و در غیر زینت محل احتیاط است.

«٢٢٨» ساختن ظرف طلا و نقره برای استعمالِ حرام، حرام است؛ و در غیر این صورت حرام نیست و نیز مزدی که برای آن می‌گیرند، حرام نیست.

«٢٢٩» خرید و فروش ظرف طلا و نقره برای غیر استعمالات حرام اشکالی ندارد و پول و عوضی هم که فروشنده می‌گیرد حرام نیست.

«٢٣٠» گیره استکان که از طلا یا نقره می‌سازند اگر بعد از برداشتن استکان، ظرف به آن گفته شود، استعمال آن، چه به‌تنهایی و چه با استکان حرام است، و اگر ظرف به آن گفته نشود استعمال آن مانعی ندارد.

«٢٣١» استعمال ظرفی که روی آن را آب طلا یا آب نقره داده‌اند اشکال دارد، اگرچه به حدی نباشد که دو ظرف متصل به حساب بیاید.

«٢٣٢» اگر فلزی را با طلا یا نقره مخلوط کنند و ظرف بسازند، چنانچه مقدار آن فلز به‌قدری زیاد باشد که عرفاً به آن ظرف، ظرف طلا یا نقره نگویند، استعمال آن مانعی ندارد.

«٢٣٣» اگر انسان غذایی را که در ظرف طلا یا نقره است در ظرف دیگر بریزد این استعمال جایز است. ولی اگر بخواهد از ظرف دوم غذا بخورد و خالی کردن ظرف اول برای آن نباشد که غذا خوردن از ظرف طلا یا نقره جایز نیست، این استعمال حرام می‌باشد.

«٢٣۴» استعمال ظرف طلا یا نقره در حال ناچاری برای غیر وضو و غسل اشکال ندارد.

«٢٣۵» استعمال ظرفی که معلوم نیست از طلا یا نقره است یا از چیز دیگر، اشکال ندارد.

«٢٣۶» استعمال بادگیر قلیان و غلاف شمشیر و کارد و قاب قرآن و عطردان و سرمه‌دان اگر از طلا و نقره باشد خالی از اشکال نیست، بلکه اظهر در عطردان و سرمه‌دان منع است.

یازده چیز نجاست را پاک می‌کند و آنها را مطهّرات گویند: ١ ـ آب؛ ٢ ـ زمین؛ ٣ ـ آفتاب؛ ۴ ـ استحاله و انقلاب؛ ۵ ـ کم شدن دو سوم آب انگور؛ ۶ ـ انتقال؛ ٧ ـ اسلام؛ ٨ ـ تبعیت؛ ٩ ـ برطرف شدن عین نجاست؛ ١٠ ـ استبرای حیوان نجاست‌خوار؛ ١١ ـ غایب شدن مسلمان.

و احکام اینها به‌طور تفصیل در مسائل آینده ذکر می‌شود.