حوزه درسی آخوند خراسانی رحمه‌اللّه در نجف اشرف

مرحوم شهیدی، صاحب حاشیه بر مکاسب، به درس فقه مرحوم سید محمدکاظم یزدی خیلی عقیده داشته، و درس مرحوم آخوند خراسانی را هم درک کرده بود. کفایه را به دست می‌گرفت و نگاه می‌کرد و می‌گفت: «یقولُ عَلَیهِ الرحْمَة...» و سپس عبارات آن را شرح می‌کرد.

مرحوم آخوند هر چهار سال یک دوره اصول می‌فرموده است و درس خارج فقه هم می‌گفته است، ولی از مباحث فقهی ایشان جز کتاب وقف و حیض و رساله‌های کوچک، چیزی در دست نیست. اگر مکتوبات ایشان چاپ شود، مفید است. نظیر حاشیه بر مکاسب ایشان که حجم کم دارد، ولی خیلی قواعد فقهیه آن مورد بررسی قرار گرفته است. رساله‌های فقهی ایشان مفصل‌گویی است، ولی در حاشیه بر مکاسب، مختصر و مفید است.

شاگردهای ایشان که در درس خارج اصول شرکت می‌کردند، تا دم در مسجد طوسی می‌نشستند و تعداد شاگردانش به ۱۷۰۰ نفر می‌رسیده است. البته غیر از اهل علم ـ از کسبه بازار و یا طلاب سطح پایین ـ هم در درس ایشان شرکت می‌کردند، ولی درسی با این همه جمعیت و بدون بلندگو سابقه نداشته است. عده‌ای از اهل علم می‌گفتند: در آن زمان، در نجف دوازده هزار طلبه وجود داشت.